1. Metallarning elementar klassik nazaryasi. O`tkazgichlardagi erkin elektronlar. Klassik tasavvurlari

u
o`rtacha tezlikdagi tartibli harakatlari yuzaga keladi .Bu 
tezlik qiymatini
tok zichligi bilan hajm birligidagi 
n 
zaryad tashuvchilar 
,ularning zaryadi va o`rtacha tezlik
u
bilan bog`lovchi formulaga formulaga 
asosan oson baholash Mis o`tkazgichlar uchun tok zichligining texnik normalari 
bo`yicha chegaraviy qiymati 10 
=
ni tashkil etadi. n uchun 10
23
sm
-
3
=10
29
m
-3
qiyma 
j = neu (1.3)
u=
(1.4)
mumkin. 
Shunday qilib, hatto juda kata tok 
zichliklarida zaryadlar tartibli harakatining
o`rtacha tezligi (u) issiqlik harakatining (v) 
o’rtacha tezligidan 108 marta kamdir. Shunga 
ko’ra natijaviy tezlik |v+u| modulni hisoblashda 
uni 
issiqlik 
harakat 
tezligini 
|v| 
bilan 
almashtirish mumkin. 
Elektronlarning maydon tomonidan yuzaga keltirilgan kenetik energiya 
o’rtacha qiymatining o’zgarishini topamiz. Natijaviy tezlikning o’rtacha kvadratik 
qiymati 
 = v
2 
+ 2 v u + u
2

ga teng. Biroq

 v
ning o’rtacha qiymati 0 ga teng. Shuning uchun 
(v+u)
2 
= v
2
+u
2
(1.5)
bo’ladi. 
Demak, tartibli harakat elektironlarning kenetik energiyasi
k 
ni o’rtacha

k 
= 
(1.6) 
ga orttiradi. 

---

2
. O`tkazgichlardagi erkin elektronlar .Klassik tassavurlar . 
Metallardan tok o`tganda o`tkazgich tarkibida kimyoviy o`zgarish ro`y 
bermaydi. Bundan kelib chiqadiki, metallning elektr o`tkazuvchanligi metall 
atomlarining o`tkazuvchanligi metall atomlarining ko`chishiga bog`liq bo`lmay , 
elektronlarning harakati bilan aniqlanadi .
Metallarning o`tkazuvchanligi elektron xarakterda ekanligini izohlash 
uchun metalldagi atomlar, hech bo`lmaganda qisman , elektronlar va musbat 
ionlarga dissotsatsiyalanadi va buning natijasida metallda ko`p miqdorda erkin 
elektronlar bo`ladi, deyishga to`g`ri keladi. Bu elektronlar metall ionlari hosil 
qilgan kristall panjarada erkin ko`chib yura oladila. Erkin elektronlar metallda 
tartibsiz issiqlik harakatda bo`ladilar. Tashqi elektron maydon bo`lganda bu 
maydon elektronlarni ma`lum yo`nalishida harakatlantirdi. Elektronlarning bunday 
ko’chishi metalldagi elektr tokini vujudga keltiradi. 
Elektronlarning metallda erkin 
ko`cha 
olishi 
haqidagi 
gipotezani 
elektronlar 
bilan 
metal 
kristall 
panjaraning 
tugunlarida 
joylashgan 
musbat 
ionlarning 
bog`lanish
energyasini tekshirish ham tasdiqlaydi. 
Dastlab bir-biridan biror o`zgarmas 
masofada joylshgan A1+ va A2- ikkita 
qo`shni musbat ion quraylik