1-ámeliy jumis Dárya basseyine jawǵan atmosfera jawınlarınıń ortasha kóp jıllıq qatlamın anıqlaw

1-ámeliy jumis
Dárya basseyine jawǵan atmosfera jawınlarınıń

ortasha kóp jıllıq qatlamın anıqlaw
Jumistiń maqseti
Bul ámeliy shınıǵıwdıń maqseti studentlerdi dárya basseyinde gúzetiwler alıp baratuǵın bir neshe meteorologiyalıq stansiyalar maǵlıwmatları boyınsha atmosfera jawınlarınıń ortasha kóp jıllıq qatlamın esaplawdıń zamanagoy usılları menen tanıstırıw.

Jumistıń teoriyalıq tiykarları

Tayanısh atamalar hám sóz dizbekler: jawınlardıń payda bolıwı, jawın muǵdarın belgilewshi faktorlar, jawınlardı ólshew anıqlıǵı, dúzetpeler, jawın gradienti, jawın túrleri, qar qaplamı, jawınlar, núsir jawınlar, jawıw tezligi, jawın ólshemi, jawın qatlamı hám anıqlaw usılları, ortasha arifmetikalıqalıq usıl, tartıw usılı, kvadratlar usılı, izogietler usılı, jawın menen aǵım arasındaǵı korrelyasiya boyınsha tartıw usılı, taw dárya basseyini ushın jawın qatlamın anıqlaw.
Bizge belgili, dárya basseyniniń ortasha kóp jıllıq suw balansı teńlemesi tómendegi kórniste jazıladı:
X₀ = Z₀ + U₀ ,
bul jerde: X₀-dárya basseyine jawǵan jawınnıń ortasha kóp jıllıq qatlamı, mm de; Z₀-dárya basseyinnen bolatuǵın ortasha kóp jıllıq puwlanıw, mm de; U₀-basseyinde payda bolǵan aǵım qalıńlıǵı, mm de. Joqarıda ańlatpada keltirilgen shamalardı kólem ólshew birligi (m³ yamasa km³)de hám ańlatıw múmkin.

Gidrologiyada tiykarǵı itibar jawınlardıń jer sırtına túskennen keyingi jaǵdaydı úyreniwge qaratıladı.

Puwlanıw nátiyjesinde atmosferaǵa kóterilgen suw puwları elastikligi berilgen temperaturada maksimal bahaǵa jetkende suyıq jaǵdayǵa ótedi. Suw puwlarınıń toyınıwı temperaturanıń páseyiwine baylanislı. Sonıń ushın hám suw puwları bálentlikke kóterilgen sayın toyınıw toshkasına jaqınlasa beredi. Suw puwlarınıń kóteriliwine hám olardıń sol protsessde suwıwına tómendegiler tásir etedi:

1) jer betininń kúshli ısıwı;

2) kóterilip atırǵan ıssı hawa aǵımınıń suwıq hawa massaları menen soqlısıwı;

3) ıssı hawanıń taw janbawırları boylap kóteriliwi.

Joqarıda aytıp ótken tásirler nátiyjesinde suw puwları toyınıp, jawınlardı payda qıladı hám olar jer betine jawın, qar, burshaq kórnisinde jawadı.