1. Mehnat qilish qonunlari, xavfsizlik texnikasi, yong`inga qarshi chora-tadbirlar. O`zbekiston Respublikasi mehnat qilish qonunlari

Farzand ko`rishi kerak bo`lgan va emizuvchi ayollarga maxsus yengilliklar tug`diriladi. Bunday ayollarni va 12 yoshgacha bolalari bo`lgan ayollarni tungi (soat 22 dan soat 6 gacha), ishdan tashqari, dam olish kunlaridagi ishlarga jalb qilish va komandirovkaga yuborish taqiqlanadi. Ma'muriyat ba'zi xollarda bunday ayollarni vrach xulosasiga asosan, o`rtacha ish xaqini saklagan xolda yengil ishlarga o`tkazishi lozim. Ayollarga tugish oldidan va tug`gandan keyin 56 kalendar kundan xaq to`lanadigan dam olish kunlari beriladi. Bundan tashqari farzand ko`rayotgan va emizuvchi ayollar uchun yana bir qancha yengilliklar beriladi.

Mamlakatimizda o`spirinlar mehnatini muhofaza qilishga katta e'tibor berilmoqda.O`smirlar 16 yoshdan va ba'zi paytlarda kasaba uyushma qo`mitalarining roziligi bilan istisno tarzda 14 yoshdan ishga qabul qilinadilar. 18 yoshdan kichik bo`lgan shaxslar ishga qabul qilinayotganda tibbiyot ko`rigidan o`tkazadilar, keyinchalik ular 18 yoshga to`lganga qadar xar yili ana shunday ko`rikdan o`tkazilib turiladi. Balog`atga yetmagan ishchilar uchun qisqartirilgan ish xaftasi belgilangan 16-18 yoshgacha - 36 soat, 14-16 yoshgacha 24 soatlik. Bular tungi va xizmatdan tashqari bajariladigan ishlarga, zararli va xavfli ishlarga ishlashga ruxsat berilmaydi. O`smirlarning yuk ko`tarish normasi o`g`il bolalar - 16 kg, qizlar uchun - 10 kg.

Ba'zi bir soxalarda zararli ish sharoiti bo`lgan joylar uchrab turadi. Mehnat qonuniyatiga asosan bunday joylarda ishlovchilar uchun ustama xaq to`lanadi yoki ish soati qisqartiriladi. Ish soatining qisqartirilishi natijasida ishchi zararli moddalar bo`lgan zonada kamroq bo`ladi va bu bilan kamroq zaxarlanadi.

Zararli moddalar ajralishi mumkin sexlarda ishlovchi ish kunlarida 0,5 litr miqdorda sut yoki shunga yarasha boshqa extiyot chora sifatida maxsulotlarni oladi. Sut olish zarur bo`lgan kasblarni FZKU bilan kelishilgan xolda korxonaning raxbar xodimlari belgilaydi. Bunga O`zbekiston sog`liqni saqlash vazirligi tomonidan ishlab chiqarilgan ilmiy xulosalar asos qilib olinishi kerak.