1. Mavzu: Yog’

15-rasm.
Qobirg’ali (chok) arralar turlari.

Yuzasi keng dastarralarda katta polotnolar arralanadi. Qo’l arralarda uzunasiga va ko’ndalangiga arralashda har xil tish konstruksiyalari keng qo’llaniladi. Bunday tishlar to’g’ri charxlanib, kesish burchagi 87-90°, old burchagi 3 - 0°, charxlash burchagi 50-60° bo’ladi. Bunday tishlar bilan ko’ndalang kesishda yog’och bo’lagi yulinib chiqishi, yon qirralari g’adir-budurlashishi mumkin. Shuning uchun ko’ndalang arralashda mayda tishli arralardan foydalanish maqsadga muvofiq bo’lib, tishlar balandligi 2-3 mm dan oshmasligi kerak. Arralash sifatini oshirishda charxlash burchagi 75-80° ga teng qilishga erishish lozim. Tishlar orasidagi chuqurlik qipiqni surib chiqarib, arra tishlari mustahkamligini ta’minlaydi. Agar arra orasidagi chuqurlik uncha katta bo’lmasa, arralash jarayonida uni tez-tez chiqarib qipiqdan tozalab turishga to’g’ri keladi.
Arralashda hosil bo’lib boruvchi chuqurlik (vpadina) tishlarning balandligi va tish qadami bilan xarakterlanadi. Yog’ochni bo’yiga arralaydigan qo’l arralar tishining
balandligi 6 mm, tish qadami 5-6 mm bo’ladi; bo’ylama va ko’ndalang
arralaydigan arralarda esa tish balandligi va tish qadami 4-5 mm, mayda tishli arralarda esa u 2-3 mm ga teng bo’ladi. 1-jadvalda qo’l arra polotnolarining o’lchamlari keltirilgan.

Dastarra polotnolarining o’lchamlari
_1-jadval.

Arralar	Ishlatilishi	Polotno o’lchamlari, mm
		uzunligi	kengligi	balandligi
Burch (yoy) arra	Uzunasiga arralashda	800-900	45-55	0,4-0,7
	Ko’ndalangiga arralashda	800	20-25	0,4-0,7
	Uzunasi va ko’ndalangiga arralashda	600-800	30-40	0,4-0,7
	Uzunasi va ko’ndalangiga egri chiziqlar bo’ylab arralashda	500-600	5-8	0,4-0,7
Enli dastarra	Ko’ndalang arralashda	450	115x60	1,2
Ensiz dastarra	Uzunasi va ko’ndalangiga egri chiziqli zagotovkalarda	300-350	40x10	1,2
Chok arra	Ariqcha hosil qilib arralashda	427	70-100	0,8
Kalta arra	Bu ham shunday	120-150	80-100	0,4-0,7

Yoy arralarda arralash turiga qarab, arralanadigan polotno stanok o’qlariga 30—
110° burchakda joylashtiriladi. Ish jarayonida arra polotnosi doimo tarang vaziyatda bo’lishi lozim, bunga maxsus taranlovchi moslama orqali erishiladi.