«shajarayi turk»dan

Gulxaniy, Maxmur ijodi

REJA:

1. 
   Gulxaniy haqida
   
2. 
   “Zarbulmasal” xususida
   
3. 
   Maxmur va uning ijodi haqida
   

Muhammad Sharif Gulxaniy XVIII asrning uchinchi choragi va XIX asrning birinchi yarmida Qo'qon xonligida yashab ijod etgan san'atkor shoir va mohir masalchidir. Boiajak adib Qo'qonning Sarbotir mahallasida tug'ilgan degan ma'lumotlar bor. Gulxaniyning tug'ilgan vaqti aniq bo’lmasada, vafot etganda ellik besh yoshlarda ekanligi aytiladi va Muhammad Alixon hukmronligidan oldinroq yashab o'tganligi Dilshod Barnoning „Tarixi muhojiron" asarida dalolat qilinadi. Shunga qaraganda, shoirning XVIII asrning yetmishinchi yillarida dunyoga kelib, Amir Umarxon zamonida vafot etganini taxmin qilish mumkin. Gulxaniyning asl ismi Muhammad Sharif bo'lib, „Gulxaniy" va „Jur'at" uning taxalluslaridir. Bu haqda Fazliy yozadi:

Bu Jur'atki, awal edi Gulxaniy,

Erur barcha hazyon demaklik fani.

Ayrim mutaxassislar „Gulxaniy" taxallusi shoirning ham- momda o't yoquvchi bo'lib ishlaganidan olingan deb da'vo qilsalarda, Fazliy Namangoniyning „Majmuai shoiron", Po'lat Qayumiyning „Tazkirai Qayyumiy" asarlaridagi ma'lumotlar bunday qarashni rad etadi.

Asli qorateginlik bo'lgan otasidan juda yoshligida yetim qolgan Gulxaniy sarkardalardan Xudoyquli Bahodirning tarbiyasida boigani bois xon sipohilaridan qilib olinadi. Uning shiddatli va jasur jangchi ekanligi hamma tomonidan tan olinganiga qaramay, sipohilik martabasi unchalik baland bo'lmaydi. Biror yuqoriroq askariy lavozimga erisholmaydi. Yo'qchilikda hayot kechiradi va soqoliga oq tushmagan holda vafot etadi.

Shoirdan „Zarbulmasal"dan tashqari, bir devon meros qolgani haqida ma'lumotlar bo'lsada, devon topilmagan. Hozircha shoirning o'n ikki g'azali, bir forscha qasidasi va „Zarbulmasal" asari yetib kelgan.