1-mavzu xavfsizlik muammolari. Mikroiqlim sharoiti va uning inson faoliyatiga ta’siri

Qadamli kuchlanish.

Agar erga biror bir zanjir tutashib ketgan bo‘lsa, tasodifiy tok yuruvchi qismning elektrik bog‘lanishi bevosita er bilan bo‘lgudek bo‘lsa, yoki metal qurilma orqali bo‘lsa, u holda er bo‘ylab erga tok tutashib, elektrotok tarqalib ketadi. Tutashuv izolyasiyaning shikastlanishiga, elektrasbobning tok yuruvchi qismlari va erga tutashgan sim o‘rtasidagi bog‘lanish vujudga kelishiga sabab bo‘lishi mumkin.

Kuchlanish ostidagi uzilgan simning erga tushishi. Tutashuv joyining olinish darajasi bo‘yicha er imkoniyati max 0 gacha o‘zgarishi mumkin, negaki grunt erga tutashuv tokiga qarshilik ko‘rsatadi.

Agar inson tok tarqab ketgan hududga tushib qolsa, u holda uning tovonlari o‘rtasida oyoq oyoqqa yo‘li bo‘yicha tokning o‘tishni vujudga keltiruvchi salohiyatlarning turliligini hosil qiladi. Uo tok ta’siri natijasi oyoq mushaklarining qisqarishini keltirib chiqaradi va inson yiqilib ketishi mumkin. Qulash yangi, yurak va o‘pka orqali tok o‘tishining o‘ta xavfli zanjirini shakllanishiga sabab bo‘ladi. Tutashuv joyidan 20 m masofadagi salohiyatni 0 teng deb hisoblash mumkin. I₂ - qo‘yilgan kuchlanish va tana qarshiligiga bog‘liq. U_qadam



3.10 –rasm. Qadamli kuchlanish
I_э – tutashuv toki

r – yarim sfera radiusi

U = j - tok liniyasi bo‘ylab maydon uzunasi birligiga kuchlanishning tushishi bunda,

dU=Udx=jdx=

x= j=0, va du=0



;



_{, (3.51)}

a – odim uzunligi;
Agar insonning ikkala oyog‘i teng salohiyatli bitta liniyada tursa, u holda odim kuchlanishi 0 ga teng bo‘ladi.

U_{0 max}, inson bir oyog‘i bilan tutashuv ostida, boshqasi bilan undan odim masofada turganda kuzatiladi.

Qulayotganda inson katta farqi bilan salohiyatli grunt nuqtalariga tegib ketishi mumkin, negaki inson bo‘yi doimo qadamidan katta bo‘ladi. Elektr xavfsizlik shartlariga ko‘ra, yopiq taqsimlovchi qo‘rilmalarda 4-5 m, va ochiq podstansiyalarda 8-10 m dan kam bo‘lmagan masofada tarmoq quvurlaridan birining erga tutashgan joyiga yaqinlashuv ma’n etiladi.

Dielektrik bo‘tiklar va kalishlar odim kuchlanishidan himoya vositasi bo‘lib xizmat qiladi. U  40 V da qo‘llash mumkin.

Elektr tokidan talofat ko‘rgan insonga birinchi yordam.

1. Jabrlanuvchini elektr tokidan xolos etish.

2. Jabrlanuvchining ahvolini aniqlab bilish.

3. Sun’iy nafas berish va yurakni uqalash.

Elektr toki ta’siridan ozod etish uchun elektr qurilma (jihozni)ni oziqlanayotgan kuchlanishdan uzib olib qo‘yish (o‘chiruvchi moslama, tugmacha va rubilniklar yordamida), agar buning iloji bo‘lmasa, u holda probochnik predoxranitellarni burab chiqib olish yoki simlarni tokdan saqlaydigan qo‘lqopchalar bilan o‘tkir jismlar yordamida qismlarga bo‘lib, chopib tashlash zarur.


3.11 – rasm. Elektr toki ta’siridan ozod etish usullari.
Agar sim jabrlanuvchining ustiga tushgan bo‘lsa, istalgan tok o‘tkazmaydigan jism (yog‘och, xoda, doska) bilan ehtiyotkorona olib, bir tomonga surib tashlash kerak.

Agar jabrlanuvchi biron-bir tayanchda bo‘lsa, tok yuruvchi simga oldindan erga tutashtirilgan sim tashlash mumkin. Bu sim himoyani ishga solib, kuchlanishni o‘chirishga xizmat qiladi. Bu holatda jabrlanuvchining yiqilishiga yo‘l qo‘ymaydigan tadbirni oldindan ko‘ra bilish zarur.

Aksariyat hollarda jabrlanuvchining tana a’zolariga yalang qo‘llar bilan tegmaygina kiyimidan tortib, xavfsiz joyga sudrab o‘tish mumkin.

Imkoniyat bo‘lsa, dielektrik qo‘lqoplar va kalishlar berishi kerak.

Jabrlanuvchining elektr tokidan ozod etib, tezda ahvolini aniqlash kerak.

Agar u hushida bo‘lsa-yu, biroq uzoq vaqt tok ta’sirida bo‘lib turgan bo‘lsa, u holda unga to‘la tinchlik, osoyishtalik zarur va 2-3 soat davomida kuzatuv ostida bo‘lishi lozim, zero, elektr toki chaqirgan buzilishlar sezilarsiz xossalarsiz o‘tishi, biroq ayrim muddat o‘tgach, patologik oqibatlar klinik o‘lim kelishigacha borib etishi mumkin.

Agar jabrlanuvchi hushsiz bo‘lsayu, nafas va yurak faoliyati saqlanib qolsa (puls, tomir urish), u holda

a) qulay va tekis qilib, chalqancha etqizish;

b) kiyimni tugmasini echish;

v) toza havo oqimini yaratish;

g) so‘ng jabrlanuvchiga vaqti-vaqti bilan spirt, nashatir hidlatish;

d) suv purkash va doimiy tarzda tanani artish va qizitish;

e) ko‘ngil behuzur bo‘lganda, ko‘ngil ayniganda jabrlanuvchining boshini chapga yonboshga egish kerak.

3.12 – rasm. Yurakni uqalash (massaj qilish) va sun’iy nafas berish

Agar jabrlanuvchida hayot belgisi sezilmasa (pulsi yo‘q bo‘lsa, yurak urmayotgan bo‘lsa, talvasali noritmik nafas urishi), u holda jonlantirish (tiklash) ishlariga kirishish zarur.

a) birinchi navbatda barcha organlarni kislorod bilan ta’minlashning bosh manbai sifatida nafasni me’yorlashtirish va b) inson organizmining hamma to‘qimalariga kislorod etkazib beradigan qon aylanishini normalashtirish zarur.

Nafasni sun’iy nafas yordamida tiklaydilar.