1-мавзу ҳУҚУҚшунос мутахассис шаклланишида замонавий иш кўникмалари ва компетенцияларнинг роли

Мантиқий фикрлашни ривожлантириш мезонлари:

• 
  Тафаккурнинг мустақиллиги;
  
• 
  Ўқув материалини ўзлаштиришнинг тезлиги ва мустаҳкамлиги;
  
• 
  Стандарт бўлмаган вазифаларни ҳал қилишда зеҳн (фикрлашнинг) тезлиги;
  
• 
  Ўрганиб чиқилаётган ҳуқуқий вазият мазмунига чуқур кириб бориш (муҳим бўлган назарияни муҳим бўлмаган назариядан ажрата билиш);
  
• 
  Фикрлашдаги танқидийлик.
  

Мантиқий фикрлашнинг ривожланганлик даражасини белгиловчи мезонлар:

• 
  Мантиқий фикрлашга нисбатан мотивацияни қарор топганлиги;
  
• 
  Мантиқий фикрлаш қобилиятларининг шаклланганлиги;
  
• 
  Мантиқий фикрлаш кўникмаларининг ривожланганлиги;
  
• 
  Амалий мантиқий фикрлаш жараёнини ташкил этиш;
  
• 
  Ихтисослашган (педагогик) мантиқий фикрлашнинг ривожланганлиги.
  

Бугунги кунда тадқиқотчилар томонидан ҳар бир самарадорлик даражасининг хусусиятидан келиб чиқиб, қуйидаги мезонлар ажратиб кўрсатилмоқда:
юқори даража – мантиқий фикрлашга йуналганлик, мослашувчанлик, фикрлашнинг равонлиги, рационализаторлик кўникмасининг мавжудлиги, мантиқий фикрлаш қобилиятларини ривожланганлик сифатларининг шаклланганлиги, сифат масалаларини ечиш малакасининг шаклланганлиги;
ўрта даража – мантиқий фикрлашга нисбатан онгли муносабатнинг таркиб топганлиги, мантиқий фикрлашга оид назарий билимларнинг ўзлаштирилганлиги, активлик, ташаббускорлик, яратувчанлик кўникмаларининг шаклланганлиги;
паст даража – фикрлашга мойилликнинг йўқлиги, пассив иштирокнинг мавжудлиги, ўз-ўзини ривожлантиришга бўлган иштиёқнинг пастлиги.
Мантиқий фикрлашнинг асосий талаблари:
Биргина инсон тафаккури бутун инсоният тафаккурининг ривожланиши билан воситачилик қилади. Фикрлаш – бу “коинотнинг инсон оламидаги кичик бир кўриниши”дир. У ўзига хос бир муҳитда шаклланади, бу ерда бошқаларнинг ижтимоий тажрибасини ўзлаштириш ҳамда улар билан доимий алоқада бўлиш талаб этилади.
Умумлаштириш орқали атрофимиздаги олам, унинг муҳим хусусиятлари, нарса ва ҳодисалар, шунингдек улар ўртасидаги муносабатлар тўғрисидаги умумий билимларга эга бўлиб борамиз. Объектни битта хусусияти (энг оддий умумлаштириш) ёки кўплаб хусусиятлари (умумлаштириш) асосида умумлаштириш мумкин. Масалан, “китоб” тушунчасини унинг саҳифаси, муқоваси, ранги, номи каби бир қатор белги ва хусусиятларига таянган ҳолда умумлаштириш амалга оширилади.
Мантиқий фикрлаш ҳар доим муаммони ҳал қилиш билан боғлиқ ва у инсон томонидан маълум бир ихтиёрий ҳаракатлар билан бирга келади. Муаммоли вазиятнинг йўқлиги фикрлаш жараёнини стереотипга асосланган хатти-ҳаракатларга яқинлаштиради. Фикрлаш ҳар доим мақсадга йўналтирилган бўлади. Масалан, сиз магистратурада ўқишни давом эттиримоқчисиз. Бунинг учун мутахассислик фанлари билан бир қаторда инглиз тилини яхши ўзлаштиришингиз талаб этилади. Яъни, ақлий ечим топилади. Мана шу жараёнда иродангизга таяниб, бу ишни мукаммал даражада амалга оширишингиз керак. Чунки иродасиз қилинган ҳаракатлар, жуда камдан-кам ҳоллардагина мақсадга олиб келади. Фикрлаш – бу ҳаракат қилиш демакдир.
Эслаб қолинг! Мантиқий фикрлаш ҳаракат билан чамбарчас боғлиқ. У орқали инсон ҳақиқатни англайди, унга амал қилади, дунёни тушунади, уни ўзгартиради. Ҳаракат фикрлашнинг асосий шаклидир.
Ҳуқуқшуноснинг нутқи, илмий-педагогик, раҳбарлик фаолияти мантиқий фикрлашга асосланиши керак. Шундагина фаолиятнинг барча соҳаларида мантиқий кетма-кетлик, изчиллик ва муайян самарага эришиш мумкин.