1-Mavzu: umumiy pedagogika

b) Ishontirish usullari. Bu bulimga o’quvchilarda ilmiy dunyoqarash va ishonch-e'tiqodni shakllantirish maqsadida ularning ongi, his-tuyg’ulari va irodasiga har tomonlama ta'sir ko’rsatish usullari kiradi. Yuqorida bola shaxsining shakllanish jarayoni, asosan, kundalik turmush va faoliyatda hosil qilinadigan tajriba, kattalar va tengdoshlari bilan o’zaro munosabatlarga bog’liqligi ta'kidlab o’tilgan edi. Biroq, avval tajriba to’planadi, so’ngra esa tegishli tushuncha shakllantiriladi, yohud aksincha, qandaydir navbat belgilab qo’yish noto’g’ri bo’lur edi. Boshlang’ich maktabda ishontirishning tarbiyaviy jihatdan muhim va qimmatli bo’lgan tushuntirib berish va ishontirish, hikoya va suhbat, sinfdan tashqari o’qish, namuna ko’rsatib ishontirish singari shakl va usullaridan keng foydalaniladi.
v) Tushuntirish va uqtirish. Tushuntirishning mohiyati jamiyatning ma'naviy va moddiy hayotidagi eng muhim voqealar to’g’risida axborot berish asosida o’quvchilar diqqatini tevarak-atrofdagi voqelikka, o’z fuqarolik burchlariga ongli munosabatni shakllantirishga qaratishdan iboratdir. Ko’pincha, o’quvchilarning o’z burchlari to’g’risidagi bilimlari tasodifiy, yuzaki bo’ladi. Tushuntirishdan maqsad - biron-bir voqea, xatti-harakat, hodisaning ijtimoiy, axloqiy, estetik mazmunini ochishda, xulq-atvor va insoniy munosabatlarni to’g’ri baholay olishda o’quvchilarga yordam berishdir.
g) Uqtirish. Uqtirish biror axloqiy fazilatni o’quvchilar ongiga singdirish va ular tomonidan o’kib olinishini ta'minlashga asoslanadi. Shuning uchun o’qituvchilar va tarbiyachilar o’quvchilarni tarbiyalaganda va ularga axloqiy fazilatlarni tushuntirganda uning uning afzalliklarini ko’rsatuvchi dalillar keltirishi, isbotlashi, ishontirishi lozim. "O’qigandan uqqan yaxshi" degan xalq maqoli bor. Uqib olingan axloqiy fazilat bolada mahkam singib qoladi. Uqtirishning natijali chiqishi, hammadan burun, tarbiyachining obro’siga bog’liqdir. Agar tarbiyalanuvchi o’z tarbiyachisini izzat-hurmat qilsa, unga ishonsa, uning o’git-nasihatlariga quloq solsa, uqtirish natijasi samarali bo’ladi.