1-мавзу. Уй хўжалиги ижтимоий-иқтисодий фаолиятининг назарий-концептуал асослари

6-МАВЗУ. ГЛОБАЛЛАШУВ ВА ХАЛҚАРО САВДОНИНГ РИВОЖЛАНИШ ТЕНДЕНЦИЯЛАРИ

Режа:

1. Глобал иқтисодиѐтнинг шаклланишида халқаро савдонинг ўрни;

2. Глобал бозорларнинг шаклланиши ва уларнинг хусусиятлари;

3. Глобаллашув шароитида ташқи савдони тартибга солиш усуллари;

4. Халқаро савдо динамикаси ва ўзгаришларининг хусусиятлари;

1. Глобал иқтисодиѐтнинг шаклланишида халқаро савдонинг ўрни

• Дунѐ мамлакатлари ва халқларининг ўсиб бораѐтган ўзаро боғлиқлиги, ривожланиш даражаси, маданият, тарихий анъаналардаги барча фарқларга қарамай, шундай босқичга ўтдики, бу босқични «глобаллашув» деб атамоқдалар.
• Янги тушунча иқтисодиѐт, сиѐсат ва маданиятга ҳам бирдек тааллуқлидир. Бироқ айнан иқтисодиѐт глобаллашуви барча глобаллашув жараѐнларининг негизини ташкил этади ва ўрнатилган жаҳон тузилмасига таҳдид солади. ХХ асрда глобал иқтисодиѐт кучли динамизм билан ривожланди. ХХ асрнинг иккинчи ярмида савдонинг ўсиш суръатлари жаҳон ялпи маҳсулотининг ўсиш суръатларига нисбатан тезроқ ривожланди.
• Ўтган асрнинг сўнгги йилларида жаҳон экспорти ялпи маҳсулотга нисбатан 1,7 марта тезроқ кўпайди. Бу алоҳида мамлакатларнинг миллий хўжалиги тобора кўпроқ даражада ташқи бозорга ишлаѐтганлигини, экспорт эса глобал маҳсулотнинг чорак қисмидан ошиб кетганини кўрсатади.

Иқтисодий глобаллашув қатор янги сифат белгиларига эгалиги туфайли уни иқтисодий ҳаѐт байналмилаллашувининг алоҳида босқичига ажратиш мумкинки, бу босқич ўтган асрнинг боши ѐки ўрталарига нисбатан фарқ қилади. Хўжалик фаолиятининг ўзаро боғлиқлиги ҳозирги вақтда нафақат кучлироқ намоѐн бўлмоқда, балки глобал даражага чиқиб, деярли барча мамлакатларни қамраб олади. Албатта, энг аввало саноати ривожланган мамлакатлар иқтисодиѐтлари ўзаро бирикиб кетади, лекин бошқа мамлакатлар ҳам турли тезлик ва жадаллик билан умумжаҳон жараѐнларига жалб этилади.

• Иқтисодий глобаллашув қатор янги сифат белгиларига эгалиги туфайли уни иқтисодий ҳаѐт байналмилаллашувининг алоҳида босқичига ажратиш мумкинки, бу босқич ўтган асрнинг боши ѐки ўрталарига нисбатан фарқ қилади. Хўжалик фаолиятининг ўзаро боғлиқлиги ҳозирги вақтда нафақат кучлироқ намоѐн бўлмоқда, балки глобал даражага чиқиб, деярли барча мамлакатларни қамраб олади. Албатта, энг аввало саноати ривожланган мамлакатлар иқтисодиѐтлари ўзаро бирикиб кетади, лекин бошқа мамлакатлар ҳам турли тезлик ва жадаллик билан умумжаҳон жараѐнларига жалб этилади.

• 100 йил (1890-1990 йиллар) ичида товарлар экспорти ва ЯИМнинг ўзаро нисбати
• Германия 15,9%-24%
• Франция 14,2-17,1%
• Италия 9,7-15,9%
• Япония 5,1%-8,4%
• AҚШ 5,6%-8%
• Буюк Британия 27,3%-20,6%