1-мавзу. Уй хўжалиги ижтимоий-иқтисодий фаолиятининг назарий-концептуал асослари

Иқтисодиѐтнинг реал секторини ривожлантиришда ташқи бозорнинг роли ички бозорнинг ролига тенглашади. Бу байналмилал ўзаро боғлиқлик ва кооперациянинг янги сифат даражаси бўлиб, замонавий даврнинг алоҳида ҳодисаси сифатида глобал иқтисодиѐт тўғрисида гапиришга имкон беради.

• Иқтисодиѐтнинг реал секторини ривожлантиришда ташқи бозорнинг роли ички бозорнинг ролига тенглашади. Бу байналмилал ўзаро боғлиқлик ва кооперациянинг янги сифат даражаси бўлиб, замонавий даврнинг алоҳида ҳодисаси сифатида глобал иқтисодиѐт тўғрисида гапиришга имкон беради.

Иктисодиётнинг глобаллашуви кўрсаткичлари:

• 1. Iqtisodiyotning eksport salohiyati. Agar eksport YAIMga nisbatan qanchalik ko‘p bo‘lsa, shunchalik ochiqlik darajasi yuqori bo‘ladi. Masalan, Gollandiyada eksport YAIMning ¾ qismiga teng bo‘lganidan, bu yerda ochiqlik darajasi yuqori deb aytish mumkin. O‘zbekiston iqtisodiyotining ham ochiqlik darajasi yuqori, chunki eksportning YAIMdagi hissasi deyarli 40 foizga yetadi.

2. Iste’molda importning hissasi. Agar bu hissa qanchalik yuqori bo‘lsa, shunchalik iqtisodiyot ochiq hisoblanadi. Ammo buning uchun import kafolatlanishi kerak. Masalan, Yaponiya va Italiyada oziq-ovqat iste’molining 2/3 qismini import tashkil etadi. Importga qarab ochiqlik darajasiga baho berilganda aytilgan kafolatning bo‘lishi nazarda tutiladi, chunki shunda iqtisodiy xavf-xatar yuzaga kelmaydi, aholi ta’minotida uzilishlar bo‘lmaydi.

2. Iste’molda importning hissasi. Agar bu hissa qanchalik yuqori bo‘lsa, shunchalik iqtisodiyot ochiq hisoblanadi. Ammo buning uchun import kafolatlanishi kerak. Masalan, Yaponiya va Italiyada oziq-ovqat iste’molining 2/3 qismini import tashkil etadi. Importga qarab ochiqlik darajasiga baho berilganda aytilgan kafolatning bo‘lishi nazarda tutiladi, chunki shunda iqtisodiy xavf-xatar yuzaga kelmaydi, aholi ta’minotida uzilishlar bo‘lmaydi.

3. Iqtisodiyotga yuboriladigan investitsiyalarda xorij investisiyalarining hissasi va chetga chiqarilgan kapitalning jami kapitaldagi hissasi. Agar ichki investitsiyalarda xorijdan kelgan mablag‘lar ulushi qanchalik katta bo‘lsa, kapital tashqariga qanchalik ko‘p chiqsa, shunchalik iqtisodiyot ochiq hisoblanadi.