1-мавзу: таълимда менежмент психологияси фанининг предмети менежмент фани предмети ва вазифалари

2.Таълим менежменти ва таълим соҳасида давлат бошқаруви тушунчалари, уларнинг мақсади ва вазифалари

Сўнгги йилларда адабиётларда “бошқарув” тушунчаси билан бир қаторда “менежмент” (management) атамаси ҳам кенг қўлланилмоқда. Менежмент – бу бошқарув, турли ташкилотларда одамларни бошқариш бўйича профессионал фаолият тури.

Менежмент ингл. “management” сўзидан олинган бўлиб, “бошқарув, раҳбарлик, маъмурият, дирекция, бошқариш, эгалик қилиш ва тасарруф этиш қобилияти”ни англатади. Менежмент ҳозирги вақтда ижтимоий-иқтисодий тизимларни ишлаб чиқиш ва яратиш, ташкиллаштириш, режалаштириш, самарали фойдаланиш ёки бошқариш ва назорат қилиш тизими сифатида таърифланади.
Менежмент атамаси остида дастлаб тижорат фаолияти, яъни тижоратчи, даромад келтирувчи ташкилотлар устидан малакали бошқарув фаолияти тушунилган. Менежмент фаолияти менежер шахси – тегишли малака дипломига эга бўлган, раҳбар лавозимига махсус ёлланган, ўз мансаб йўриқномасига кўра аниқ бошқарув функцияларини амалга оширувчи ва ўз буйсунувчиларига эга бўлган профессионал бошқарувчи билан узвий боғлиқ.
Менежмент назарияси бошқарув назариясидан қуйидаги хусусиятлари билан фарқланади: бошқарувнинг интенсив психологизациялашуви; бошқарув фаолиятини ўзаро ҳурмат, ходимларга ишонч, уларнинг профессионал имкониятларини ҳисобга олиш, улар учун муваффақиятга эришишга қаратилган шарт-шароитларни яратишга асосланган тарзда йўналтирилганлиги, вертикал маъмурий-буйруқбозлик тизимидан горизонтал ва вертикал бошқарув тизимини уйғунлаштириш тизимига ўтиш; таълим муассасаси ичида маданиятни ошириш, таълим стандартлари, умуминсоний ва миллий қадриятларни ўзлаштириш учун шахсий жавобгарлик, бошқарув фаолиятига маркетингни жорий этиш (таълим муассасаси хизматларига бўлган талаб ва аҳоли эҳтиёжларини ўрганиш), муассаса фаолиятини ана шу талабга йўналтириш, манзилли фаолиятни йўлга қўйиш, ушбу олий таълим муассасаси хизматларига бўлган эҳтиёжни шакллантириш учун аҳолига фаол таъсир кўрсатиш ва б.қ.
Таълим тизими менежменти деганда – таълим соҳасида давлат сиёсатини шакллантириш; унинг қонуний асосларини яратиш; таълим жараёнини стандартлаштириш; молиявий режалаштириш ва таъминлаш; таълим муассасаларини самарали бошқариш ва назорат қилиш; таълим сифатини баҳолаш тизими тушунилади.
Олий таълим соҳасида бошқарув маъмурият, профессор-ўқитувчилар жамоаси, олий таълим муассасасида таълим олаётган шахслар, ота-оналар, жамоатчилик ва бошқа турли ташкилотларнинг кадр, моддий-техник, ташкилий, педагогик ва бошқа вазифаларни ҳал қилиш асосидаги иштироки, ўзаро ҳамкорлигини кўзда тутади. Бошқача айтганда, олий таълим соҳасида бошқарув фаолияти ўз ичига таҳлил, бошқарув қарорларини қабул қилиш, ижрони ташкил этиш, назорат ва раҳбарлик каби таркибий қисмларни қамраб олади. Мамлакатимизда олий таълим соҳасида бошқарув тузилмаси уч бўғиндан иборат: 1) олий таълим муассасаси доирасидаги бошқарув; 2) маҳаллий бошқарув; 3) давлат миқёсидаги бошқарув.