1-mavzu: Sug`urtaning iqtisodiy mohiyati va funksiyalari. Reja: Sug‘urta nazariyasining kelib chiqish tarixi. Sug‘urta nazariyasi predmeti va ob’ekti

Факултатив- облигаторли қайта суғурталаш.
Факултатив –облигаторли шартнома бўйича (қайта суғурталашнинг аралаш шакли) компания қабул қилинувчи ҳавфларни ёки уларнинг бир қисмини ўзида қолдириш ёки топшириш мумкин. Қайта суғурталанувчи бундай шартнома бўйича шартнома томонидан белгиланган ҳавфларни қабул қилишга мажбурдир. Факултатив қайта суғурталовчи учун назарда тутилади, шартноманинг облигаторли қисми еса қайта суғурталовчига тегишлидир. Қайта суғурталанувчи учун ҳавфларни танлаш мумкин. Бундай шартномани тузувчи қайта суғурталовчи етарли даражада узатувчи компанияга ишониш керак, чунки унинг портфелининг балансланганлиги унга боғлиқдир. Қайта суғурталовчилар учун бундай шартнома ҳар доим ҳам қизиқарли емас, чунки у бўйича узатишлар кўп емас, маъсулият еса каттадир. Ундан ташқари бундай ҳавфларни қабул қилишга конюктура катта таъсир кўрсатади, Ставкалар еса Ҳисоб - китобдан паст бўлиши мумкин. Бунинг ҳаммаси портфелнинг балансланганига таъсир этади шунинг учун кўпинча қайта суғурталовчилар оддий факултатив қайта суғурталашни маъқул кўришади.
Облигаторли-факултатив қайта суғурталаш
Облигаторли-факултатив қайта суғурталаш қайта суғурталовчи учун, факултативлик еса қайта суғурталовчи учун мажбуриятни назарда тутади. Бинобарин, бу шартномани қўллаш соҳаси чекланмаган, лекин кўпинча бундай шартномалар ўз филиаллари мавжуд компанияларга егадир. Шартноманинг бу шакли қайта суғурталовчига қайта суғурталанувчининг суғурта сиёсатини назорат қилиш имконини беради, мутақил томонларнинг ўзаро муносабатларида компаниялар учун ҳар доим ҳам қўл келавермайди, демак, бундай шартномани тузиш фақат малум муносабатларда мумкин бўлиб қолади. Бундан ташқари, қайта суғурталовчига енг фойдали хавфларни танлаб олиш имкони берилгандир, портфел балансни бузиш мумкин ёки хавфларни жойлаштириш бўйича қўшимча муаммоларни туғдириши мумкин.
Хозирги кунда суғурта ҳимоясининг сифатини ошириш, суғурта имкониятларидан ва унинг инвестиция ресурсларидан янада тулик фойдаланиш учун хизмат киладиган ҳуқуқий, иқтисодий ва бошка шарт-шароитларни яратиш бўйича зарурат мавжуд.
Ўзбекистон суғурта бозорининг замонавий холати, унинг инфратузилмасининг ривожланганлик даражаси мавжуд суғурта компаниялари фаолиятини давлат томонидан назорат қилиш тизимини такомиллаштиришни талаб етмокда.