1-mavzu: Sug`urtaning iqtisodiy mohiyati va funksiyalari. Reja: Sug‘urta nazariyasining kelib chiqish tarixi. Sug‘urta nazariyasi predmeti va ob’ekti

Экспорт битимини суғурта қилиш
Экспорт битимини суғурта қилиш хорижий ҳамкор ёки унинг банки томонидан экспорт юкини ортиб жўнатишдан олдин ёки ундан кейинги муддатда битим юзасидан олган мажбуриятларини бажаришга тўсқинлик қилиши мумкин бўлган сиёсий ёки тижорат воқеалари пайдо бўлган ҳолларда кўрилган зарарни қоплашдан иборат.
Сиёсий таҳлика–импортчининг мамлакатида сиёсий вазиятнинг ўзгариши демакдир, бунинг оқибатида у экспорт битими бўйича тўловни амалга ошира олмай қолади. Бундай таҳликаларга уруш, фуқаролик тўполонлари, суғурта қилдирувчи мулкининг експроприация ва миллийлаштиришлиши ва битимнинг импортчи томондан бир томонлама бекор қилиниши кабилар киради.
Тижорат таҳликаси бевосита хорижий ҳамкорнинг молиявий-иқтисодий ҳолати Билан боғлиқ. У ҳаридорнинг тўлов қобилиятини узоқ муддатга йўқотиши ва банкротликка учрашини ўз ичига олади.
Экспорт битимини имзолаш, уни ваколатли банк ва божхона органида ҳисобга (керак ҳолларда рўйхатга) қўйишнинг ўзи маҳаллий тадбиркорларга экспорт келишувининг
муваффақиятини билдирмайди. Уни амалга ошириш жараёнида турли қийинчилик вамураккабликлар туғилиши мумкин. Бундай ва шунга ўхшаш муаммоларга дуч келмаслик учун тадбиркорга малакали ва доимий юридик ёрдам зарур.
Айниқса, бошловчи экспортчилар бундай юридик ёрдамга кўпроқ муҳтождирлар. Чет элларга товарлар етказиб бериш тажрибасига ега бўлган ташқи савдо фаолияти қатнашчиларидан фарқли равишда, улар кўпинча бизнеснинг бу соҳасидаги таҳликаларга етарлича баҳо беришмайди. Кичик бизнес субъектлари саноат гигантлари, давлат консернлари, саноат бирлашмалари ва ташқи савдо фирмаларидан фарқли равишда, одатда, ўз штатларида юридик бўлим ва ҳуқуқий масалалар бўйича мутахассисларга ега емас. Чунки уларнинг кўпчилиги, биринчидан, бир марталик ёки бир типдаги экспорт келишувларини амалга оширишади, иккинчидан, бундай бўлим ва ходимларни штатда тутиб туриш анча қимматга тушади. Шу сабабли одатда кичик корхона ва микрофирма, якка тадбиркорлар ташқи маслаҳатчилар хизматларидан фойдаланишади.
Бундай маслаҳатчиларнинг хизматлари, енг аввало, экспорт битимини тузиш босқичида зарур. Бошловчи экспортчи ҳар доим ҳам унинг ҳал қилувчи моддаларига еътибор билан ёндашавермайди ва, айниқса, бу ҳол томонлар битим бўйича баҳслашиб қолган вақтда мурожаат қилинадиган арбитраж изоҳлари ва ишни кўриб чиқишга тегишли. Адвокат томонидан саводли шакллантирилган изоҳ баҳс юзага келиш еҳтимолини иложи борича камайтиради ва шу билан маҳаллий экспортчини ишни хўжалик, арбитраж судлари ёки хориждаги ҳакамлик (третейлик) арбитраж органларида кўриб чиқиш ҳаражатларидан озод қилади.
Тадбиркорга юридик кўмак, айниқса, нафақат унинг хорижий ҳамкорлар билан, балки давлат тузилмалари, жумладан, солиқ хизмати, экспортчи қонунчиликда белгиланган тартиблардан ўтишда, турли рухсатнома ва сертификатлар олиш ва ҳ. к.да иштирок этадиган органлар Билан муносабатларида ҳам зарур. Экспортчиларга ёрдам бериши мумкин бўлган адвокатлар тўғрисидаги маълумотларни танишлар, реклама ва бошқа ахборот манбалари орқали билиб олиш мумкин. Адвокат танлашдаги асосий меъёрлар унинг обрў-еътибори, иш тажрибаси ва касбий билимларидир.