1-Mavzu: Stilistika fani,uning maqsadi va vazifalari

---

1-Mavzu: Stilistika fani,uning maqsadi va vazifalari 
 
REJA : 
1. Stilistika fani, maqsadi va vazifalari.
2. Stil so‘zining ma’nolari.
3. Stil turlari.
4. Nutq stilistikasi yoki tilning vazifadosh stil turlari 
5. Xulosa. 
Kishilar har qanday sharoitda va faoliyatning barcha sohalarida aloqa qilish 
jarayonida tildagi leksik, frazeologik, grammatik va fonetik vositalarni tanlash va 
ishlatishda bir-birlaridan ma’lum darajada farq qiladilar. Umumxalq tili doirasida til 
vositalarining bunday tanlab olinishi nutqning xilma-xil ko’rinishlarining paydo 
bo’lishiga olib keladi. Nutqning bu xilma-xil ko’rinishlari nutq stillari deb yuritiladi. 
Nutq stillari — ifoda vositalari sistemasining muayyan aloqa doirasida 
maqsadga muvofiq tanlash natijasida tarixan tashkil topgan nutq ko’rinishlaridir 
Tadqiqotchilar stilistikaning o’rganish ob’yekti til stillari1, leksik, grammatik 
sinonimiya hamda til vositalarining ma’no va qo’llanish imkoniyatlarini tekshirish 
deb bilsalar ham, lekin bularni yoritishda, klassifikatsiya qilishda, til vositalarining 
stilistik va emotsional-ekspressiv buyoqlarini tushunishda bir-birlaridan farq 
qiladilar. 
Stilistika — grekcha «stylos» so‘zidan olingan bo’lib, «suyakdan qilingan 
uchli tayoqcha» degan m a’noni bildiradi. Qadimgi greklar mum surtilgan 
taxtachaga uchli tayoqcha bilan yozar edilar. Bu tayoqchaning tepa tomoni 
kurakchaga o'xshar edi. Xato yozilgan so’zni tayoqchaning kurakchaga o£xshagan 
tomoni bilan taxtachadagi mumni tekislash orqali o ‘chirar edilar va uchli tom oni 
bilan to‘g‘rilab yozardilar. Stil so’zidan stilet — ingichka xanjar va stilo — 
avtoruchka so£zlari kelib chiqqan. Qadimdanoq stil so‘zi «bo‘g‘in, nutq stili» m 
a’nosida qo‘llana boshlangan. Gretsiyning «Agar sen o‘qish uchun loyiq narsa 
yozmoqchi bo'lsang, stilingni tez-tez almashtirib tur. Dunyoqarashi tor odamlami 
qoyil qoldira olmasang, kuyinib o'tirma, ozgina bo‘lsa ham tushungan odamlar bilan 
qoniq» deb yozib qoldirgan jumlalari ichidan «stilingni tez-tez almashtirib tur» 
degan ifodasi keyinchalik greklarda maqolga aylanib ketgan. Demak, odamlaming 
ko£ngliga urmaydigan, foydali m a’lumot beradigan biror narsa yozish uchun stilni 
tez-tez almashtirib turish lozim ekan.

---

Izohli lug‘atlarda stil so‘zining bir necha ma’nolari berilgan.
1935—1940-yillarda 
D.N.Ushakov 
tahriri 
ostida 
nashr 
etilgan 
«Толковыйсловарьрусскогоязыка» kitobida stil so‘zining 4 xil m a’nosi berilgan. 
Bu ma’nolar 1981 -yilda chop etilgan « o‘zbek tilining izohli lug‘atidida ham tarjima 
qilinib, izohlangan. Ular quyidagilar: 
1. Biror san’at asarining, biror ijodkor, davr, millatning o£ziga xos belgilari 
yig£indisi. Masalan: arxitekturadagi sharqona stil (naqshinkorlik, gumbazli binolar). 
Ko'rinadiki, stil soczining 1-m a’nosi juda keng tushunchani ifodalaydi, ya’ni badiiy 
ifodalar yig£indisi yoki badiiy ifodalaniing umumiy tizimi tushuniladi. Bunda 
adabiyot nazarda tutilmaydi.
2. Biror adabiy asar, adabiy yo£nalish, adabiy janr yoki biror muallifga xos bo’lgan 
g’oya va til vositalarining tizimi orqali izohlanadi.