1-mavzu: sotsial geografiyaning ob’ekti va predmeti reja

Ta’lim geografiyasi mana shu ehtiyoj turlaridan biri bo’lib, u insonning yuksalishi va jamiyatning rivojlanishi uchun tabiiy zaruriyat bo’lgan ma’rifiy salohiyatning turlari, tarkibi, tuzilishi va ularning hududiy tashkil etilganligi hamda rivojlanishini o’rganadi.
Ta’lim geografiyasini o’rganishnint ob’ekti biron bir xudud, makondagi ta’lim tizimlari bo’ladigan bo’lsa, uniig predmeti ana shu ta’lim tuzilmalari ya’ni maktabgacha va umumiy o’rta ta’lim muassasalari, o’rta-maxsus, kasb- xunar ta’limi bilim yurtlari, oliy o’quv yurtlari, oliy o’quv yurtidan keyingi ta’lim muassasalari kadrlar tayyorlash malakasini oshirish va ularni qayta tayyorlash muassasalarining faoliyati, hamda ularda ta’lim olayottanlar soni, maktabdan tashqari sharoitda bilim olayotganlar sonining hududiy o’ziga xos xususiyatlarini ochib berishdan iboratdir. Ta’limni geografik jihatdan ikkita tarmoqqa ajratilsa, uning birinchisi ta’lim tizimi va to’ri, ikkinchi tarmog’ini esa xudud, makon tashkil etadi. Sababi ta’lim tizimining aynan joylardagi vaziyati ko’p jihatdan o’sha hududlar tabiiy - iqtisodiy va ijtimoiy geografiyasi bilan chambarchas bog’iqligini inkor etib bo’lmaydi. SHu o’rinda avvalambor ta’lim tizimining turlari ularning maqsadiga ko’ra bir - biridan farqini ko’rsatib o’tish lozimdir.
Darhaqiqat, maktabgacha ta’lim tizimi bola shaxsini sog’lom va yetuk, maktabda o’qishga tayyorlangan tarzda shakllantirish maqsadini ko’zlaydi.
Boshlang’ich ta’lim umumiy o’rta ta’lim olish uchun zarur bo’lgan savodxonlik, bilim va ko’nikma asoslarini shakllantirishga qaratilgandir.
O’rta maxsus kasb-hunar ta’limi, akademik litseylar bo’yicha ishlash xuquqini beradigai hamda bunday ish yoki ta’limni navbatdagi bosqichda davom ettirish uchun asos bo’ladigan o’rta maxsus, kasb -hunar ta’limini beradi.
Oliy ta’lim, ya’ni universitetlar, akademiyalar, institutlar va oliy maktabning boshqa ta’lim muassasalari, yuqori malakali oliy ma’lumotli mutaxassislar tayyorlashni ta’minlaydi. Oliy o’quv yurtidan keyingi ta’lim (aspiratura, ordinatura, doktorantura) jamiyatning yuqori malakali ilmiy va ilmiy - pedagogik kadrlarga bo’lgan ehtiyojlarini ta’minlashga qaratilgandir. Kadrlar malakasini oshirish va ularni qayta tayyorlash kasb bilimlari va ko’nikmalarini chuqurlashtirish hamda yangilashni ta’minlaydi.
Mazkur ta’lim tizimining qirrlari mintaqalar va taraqqiy etgan mamlakatlar, shuningdek, jahon standartlari bilan takqoslash, mazkur mamlakat aholisining ma’rifiy va ma’naviy darajasini qiyosiy taxlil qilish imkoniii beradi. SHu boisdan, ta’lim geografiyasining mohiyati va mazmuni respublikamiz hamda ba’zi rivojlangan mamlakatlar ta’lim jarayonidagi ahvol, davlatning bu boradagi olib borayotgan siyosati, asosiy yo’nalishlari hamda xududiy tafovutlari doirasida o’z aksini topadi.