1 mavzu. “Sitologiya, gistologiya va embriologiya” faniga kirish. Umumiy sitologiya asoslari va hujayralar nazariyasi

Avtoradiografiya
usuli 
radioaktiv 
elementlar 
bilan 
nishonlangan 
moddalarning hujayra va to‘qimalarda tarqalishi (joylanishi)ni aniqlash uchun 
qo‘llaniladi va moddalar almashinuvi to‘g‘risida aniqroq tasavvur hosil qilish 
imkonini beradi. Bu usul qo‘llanilganda fosfor-P
32
, karbon-C
14
, oltingugurt-S
35
, 
vodorod-H
3
yoki boshqa radioaktiv elementlardan biri bilan nishonlangan modda 
organizmga kiritiladi va ma`lum vaqt o‘tgach, to‘qima va organlarda radioaktivlik 
miqdori aniqlanadi. Avtoradiografiya usuli bilan turli moddalarning sintezlanishi, 
hujayra ichida tashilishi (transport), oqsillarning tarkibi va h.k. larni o‘rganish 
mumkin. 
Gistokimyoviy
usullar hujayra, to‘qima strukturalarining kimyoviy tabiatini 
o‘rganishda qo‘llanilib, o‘rganilayotgan sturkturalarda kimyoviy sintezning 

---

erimaydigan maxsus mahsulotlari to‘planishiga asoslangan. Bu usul bilan hujayra 
va to‘qimalarda aminokislotalar, oqsillar, nuklein kislotalar (DNK, RNK), har xil 
karbonsuvlar, yog‘lar, ularning birikmalari, fermentlar sifat va miqdor jihatdan 
aniqlanishi mumkin. 
Hayvon to‘qimalarini tiriklik paytida ham o‘rganish mumkin bo‘lib, buning 
uchun to‘qima va hujayralar oziqlantiruvchi muhitda va optimal harorat sharoitida 
organizmdan tashqarida o‘stiriladi. Organizmdan tashqarida o‘stirilayotgan 
to‘qimalarda hujayralarning harakatini, ko‘payishi, o‘sishi va turli xil fiziko-
kimyoviy ta`sirotlarga javobini kuzatish mumkin. Bu usul ko‘proq viruslarni 
o‘rganishda qo‘llaniladi. Maxsus sharoitda o‘stirilayotgan to‘qimalar muayyan 
vaqt oraliqlarida suratga tushiriladi yoki kinoga olinadi. 
Turli xil tekshirish yo‘llari yordamida qo‘lga kiritilgan ma`lumotlarni analiz 
qilishda morfometriya, sitospektrofotometriya, sitospektroflyuorometriya va 
biometriya usullaridan foydalaniladi. 
Klassik va asosiy tadqiqot usuli organ kesmalarining fiksasiya qilingan va 
bo‘yalgan preparatlari hisoblanadi. Gistologik preparatlarni tayyorlash texnikasi 10 
bosqichdan iborat bo‘lib. Amaliy mshg‘ulotlarda batafsil o‘rganiladi.