1-mavzu: Sintaksis haqida umumiy ma’lumot. So‘z birikmasi, gap bo‘lagi va gap sintaksisning tekshirish obyekti sifatida. Gapda so‘zlarning o‘zaro bog‘lanishi; teng va ergash bog‘lanish haqida umumiy ma’lumot

Darak gaplar darak intonatsiyasi bilan aytiladi. Odatda gap bo‘laklari normal holatda joylashadi. Darak gaplarning kesimi ko‘pincha aniq mayldagi fe’llardan iborat bo‘ladi. Darak gaplar nutqda eng ko‘p qo‘llanuvchi gap turi hisoblanadi. Hatto katta-katta matnlar faqat darak gaplardan tuzilishi mumkin.

• Darak gaplar darak intonatsiyasi bilan aytiladi. Odatda gap bo‘laklari normal holatda joylashadi. Darak gaplarning kesimi ko‘pincha aniq mayldagi fe’llardan iborat bo‘ladi. Darak gaplar nutqda eng ko‘p qo‘llanuvchi gap turi hisoblanadi. Hatto katta-katta matnlar faqat darak gaplardan tuzilishi mumkin.
• SO‘ROQ GAP
• Tinglovchidan yoki o‘quvchidan biror ma’lumot olish uchun, narsa-hodisani so‘rab olish uchun qo‘llaniladigan gaplarga so‘roq gap deyiladi. Masalan: Bahorgi sessiya qachon tugaydi?
• So‘roq gaplarda sof so‘rash mazmunidan tashqari tasdiq, buyruq ma’nolarini ham ifodalashi mumkin. SHunga ko‘ra so‘roq gaplarning 3 ga bo‘lib o‘rganiladi:
• a) sof so‘roq gaplar. Bunday gaplar mazmunidan haqiqiy so‘rash ma’nosi anglashiladi va tinglovchidan albatta javob kutiladi. Masalan: Tashqarida yomg‘ir yog‘ayotganga o‘xshaydi-a?
• b) ritorik so‘roq gaplar. Bunday gaplarda so‘rash shakli orqali xabar beriladi. Ular javob talab qilmaydi. Javob so‘roqning o‘zidan anglashilib turadi. Ritorik so‘roq gaplarda ularning javobi shu gapdagi biror bo‘lak yoki ha, yo‘q so‘zlari orqali berilishi mumkin. Masalan: Bu ishni kechiktirib bo‘ladimi?
• Ko‘rinadiki, ritorik so‘roq gaplarda oddiy xabar berishdan tashqari emotsionallik va modallik ma’nolari kuchli bo‘ladi.
• d) so‘roq buyruq gaplar. Bunday gaplar so‘rash bilan birga buyurish, undash mazmunini ham ifodalashi mumkin.