1-mavzu: risk nazariyasi va uning sug’urtadagi roli ma’ruza rejasi

4.Vafot etish ehtimolligini hisoblashda foydalaniladigan jadvallar.
4. Yoshga nisbatan yillik vafot etish ehtimolligining o‘zaro bog‘liqligini vafot etish jadvallari orqali tasvirlanadi. Yillik vafot etish ehtimolligi statistik ma’lumotlar asosida aniqlanadi. Boshqa qo‘shimcha ko‘rsatkichlar, masalan hayotning davomiyligi ko‘rsatkichi ham yuqoridagi ma’lumotlar asosida hisoblanadi.
Vafot etish jadvalini hisoblash uchun zarur ma’lumotlar:
- biror bir davr uchun, masalan kalendar yili uchun insonlarning jinsi va yoshi kesimida vafot etganlar soni;
- o‘rganilayotgan davrda, masalan bir yoshgacha, bir yoshdan ikki yoshgacha va hokazo davrlarda jinsiy tarkib bo‘yicha erkak va ayollar soni.
Natijada erkak va ayollar uchun yoshga nisbatan vafot etishning empirik o‘zaro bog‘liqligi ko‘rsatkichi qx topiladi. 1a rasmdagi o‘zaro bog‘liqlik o‘zgarmas emas. Vafot etish darajasi katta yoshda kichik yoshdagilarga nisbatan past bo‘lishi mumkin. Bu bir qancha qoidalardan kelib chiqishi mumkin, masalan hayotning birinchi yilida vafot etish darajasi boshqa yillarga nisbatan yuqori bo‘ladi.
Vafot etish jadvali yangi tug‘ilgan chaqaloqlarning gipotetik guruhlari uchun tuziladi, bunda bir kunda tug‘ilgan 100 ming chaqaloq olinishi mumkin. Bu vafot etish jadvali quyidagilarni ko‘rsatadi (2-jadval):
- vafot etishning yillik ehtimolligi, qx;
- navbatdagi tug‘ilishga qadar yashaganlar soni, Ix;
- hayotning har bir yilida vafot etganlar soni, dx;
- ma’lum yoshgacha etganlarning qolgan hayotining davomiyligi X, ex.

1-jadval
Rossiyada keng qo‘llaniladigan, erkaklarning vafot etish jadvali¹¹

Yoshi, x

Vafot etish ehtimolligi, q1