1-Mavzu. Qurilishning respublika iqtisodiyotida tutgan o‘rni

Q_qmi q BX Q UX Q R_j
 
  Bevosta harajatlar o‘z ichiga quydagilarni oladi: xom-ashyo, mahsulot va konstruksiyalar qiymati, ishchilarni mehnat to‘lovi qiymati, mashina va mexanizmlardan foydalanish harajatlari. Ularning har bir ko‘rinishi, smeta normalari va narxlari bo‘yicha ishlarning jismoniy ko‘lamini tashkil qilishda ular bevositak hiso-kitob bilan aniqlanadi.
Ustama harajatlar – ishlab chiqarishning umumiy shartlarini, uning boshqarish va xizmat qilish tashkilotlarini tashkil etish bilan bog‘liq harajatlarning yig‘indisidir. Ularnining tarkibiga quydagilar kiradi:
· ma’muriy-xo‘jalik harajatlari;
· qurilish ishlari xizmatlari harajatlari;
· qurilish maydonlaridagi ishlarni tashkil etish harajatlari;
· qolgan ustama harajatlar (mol-mulkni sug‘urta qilish, bank kreditlari bo‘yicha to‘lovlar, reklama bo‘yicha harajatlar va boshqalar).
Ustama harajatlarning qiymati bevosita harajatlarning smeta bo‘yicha narxiga maxsus normalar bilan %larda belgilanadi.
Rejali jamg‘armalar (smeta foydasi) – bu pul-mablag‘ yig‘indisi bo‘lib, ish tannarxiga tegishli bo‘lmagan va qurilish mahsuloti qiymati (narxi)ning normativ (kafolatli) qismi hisoblanuvchi qurilish tashkilotlarining alohida (umumiy) harajatlarini qoplash uchun zarurdir. Uning qiymati bevosita va ustama harajatlarning smeta bo‘yicha narxiga %lardi hisoblanadi.
YUqorida ko‘rsatilgan sarf-harajatlarning hisob-kitobi quydagi formula bilan amalga oshiriladi:
B_x q Q_qmi – UX Q R_j;
UX q ((Q_qmi - R_j)UX)/ (100 QUX);
R_j q (Q_qmi – UX)/100;
Qurilish mahsulotlarida erkin narxlarni shakllantirish sharoitida rejadagi jamg‘armalar normativi qurilish mashina va mexanizmlari xizmatini egallovchi ishchi-quruvchilar hamda ishchilar mehnati to‘lovchi uchun mablag‘ning aniq qiymatiga 50% yoki qurilish-montaj ishlarining smeta bo‘yicha tannarxiga 12% o‘lchamda belgilanishi mumkin.