1-мавзу: «Пул ва банклар» фанининг предмети ва вазифалари. Пулнинг пайдо бўлиши, зарурлиги ва функсиялари

Жаҳон пули функсияси. Жаҳон пули функсияси жаҳон бозорларида котировка қилинадиган яъни олди-сотди қилинадиган валюталар бажаради. Масалан: ўзбек сўми бу вазифани бажармайди. Халқаро ҳисоб-китоб банки маълумотларига кўра, халқаро валюта бозорларида конверсион оператсияларнинг 90% ортиқ қисми 5та валютада амалга оширилмоқда (www.бис.орг). Бу валюталар халқаро резерв валютаси мақомига эга. Бу мақомни Халқаро Влаюта Фонди беради.

Ҳозирда 5 та валюта халқаро резерв валютаси ҳисобланади:

1. 
   USD (АҚШ доллари).
   
2. 
   EUR (евро).
   
3. 
   JPY (Япония иенаси).
   
4. 
   GBP (Буюк Британия фунт-стерлинги).
   
5. 
   CHF (Шветсария франки).
   

Америка илмий мактаби пулнинг 3 та функсиясини тан олади:

1. 
   Ҳисоб функсияси. Америка илмий мактаби вакиллари товарлар ва пуллар меҳнат консепсиясини тан олмайдилар. Шунинг учун улар асосий эътиборини барча пуллик оператсияларнинг бухгалтерия ҳисобига қаратадилар.
   
2. 
   Айирбошлаш функсияси. Америка илмий мактаби вакиллари пулнинг тўлов ва муомала воситаси функсияларини бирлаштирганлар.
   
3. 
   Жамғариш воситаси функсияси. Пул функсияларини тўлиқ намоён этиш учун иқтисодиётдаги реал ва молия секторларини барқарор ривожланишини таъминлаш лозим.
   

Пул иқтисодий муносабатларни ўзида акс эттира туриб, маълум функсияларни бажаради. Пулнинг моҳияти унинг бажарадиган функсияларида янада яққолроқ намоён бўлади.
Пулнинг функсияси тўғрисидаги савол бир вақтнинг ўзида ҳам қийин, ҳам жуда осон саволдек туюлади.
Бу саволнинг соддалиги шундаки, пулнинг функсиялари реал ҳаётга яқин ва иқтисодий амалиётдаги мавжуд жараёнларни ўзида ифодалайди.
Қийинлиги шундаки, пулнинг функсиялари, уларнинг моҳияти иқтисодчилар томонидан ҳар хил талқин қилинади. Иқтисодий адабиётларда пулнинг турли хил функсияларини учратиш мумкин.
Биз пулни иқтисодий категория деб қараб, иқтисодий жиҳатдан ривожланган мамлакатларда кенг тарқалган функсияларини таҳлил қилиб, пул асосан тўрт функсияни бажаради, деган фикрни таъкидламоқчимиз. Булар: қиймат ўлчови, муомала воситаси, тўлов воситаси ва жамғарма воситаси функсиялари.