1-mavzu. O’zbekiston Respublikasining xalqaro huquq subektlari. Huquq shaxs va Davlat munosabatlarining mustahkam asosi

Xalqarо kafоlat – xalqarо huquqda xalqarо majburiyatlarning

o‘z vaqtida bajarilishini ta’minlash bilan bоg‘liq huquqiy nоrmalar yig‘indisi.

5. Хalqaro huquq obyektlari va subyektlari.

Xalqaro huquq o’zining uzoq tarixiga ega. Dunyoda davlat vujudga kelishidan ilgari qabilalar mavjud edi. Ularning o’rtasidagi munosabatlar ham xalqaro huquqiy munosabatlarning bir turiga kirishi mumkin. Masalan, qabilalar o’rtasida tinchlik, mulkiy va boshqa har xil bitimlar tuzilgan.

Olimlar xalqaro huquqni quyidagi bosqichlarga bo’ladi:

qadimgi dunyo xalqaro huquqi davri;

o’rta asrlar xalqaro huquqi davri;

sinfiy xalqaro huquqi davri;

zamonaviy xalqaro huquqi davri.¹

Bugun zamonaviy xalqaro huquqi davrida o’z o’rnini egallagan O’zbekiston xalqaro davlatlar bilan o’zaro xalqaro-huquqiy munosabatlarini yanada takomil- lashtirib bormoqda.

O’zbekiston Respublikasining mustaqillikka erishishi, Konstituttsiyamizning 17-moddasida qayd etil- ganidek, xalqaro huquqning teng huquqli subyekti sifatida Birlashgan Millatlar Tashkiloti va boshqa nufuzli xalqaro tashkilotlarga ahzo bo’lishi jahon hamjamiyati davlatlari bilan O’zbekistonning turli sohalardagi aloqalarini rivojlantirish, suverenligini ya- nada mustahkamlash hamda xalqning turmush tarzini yuksaltirish kabi maqsadlarda ular bilan diplomatik va konsullik aloqalari o’rnatishi uchun keng imkoniyatlar ochib berdi.

Xalqaro huquq fanini o’rganish, xalqaro munosabat- larda O’zbekiston Respublikasining tutgan o’rnini bilish bugungi kunda katta ahamiyat kasb etadi.

Hozirgi davrda xalqaro huquq ijtimoiy hayotning barcha jabhalarida katta o’rin egallaydi. Bu huquq, bugungi kunda, davlatlararo huquq tizimining mustaqil tizimi sifatida o’rin egalladi, chunki xalqaro huquq davlatlararo tizim o’rtasidagi munosabatlarni tartib doirasida tutib turadi.

Masalan, xalqaro huquq davlatlararo tashqi siyo- sat yuritishda muhim vosita bo’lib xizmat qiladi. Mahlumki, O’zbekiston Respublikasining 17-modda­sida «O’zbekiston Respublikasi xalqaro munosabat- larning to’la huquqli subyektidir. Uning tashqi siyosati davlatlarning suveren tengligi, kuch ishlatmaslik yoki kuch bilan tahlil qilmaslik, chegaralarning daxlsizligi, nizolarni tinch yohl bilan hal etish, boshqa davlatlarning ichki ishlariga aralashmaslik qoidalariga va xalqaro huquqning umumehtirof etilgan boshqa qoidalari va normalariga asoslangan» deb tasdiqlangan.

Konstituttsiyamizda ko’rsatilgan xalqaro munosabat- larga rioya qilish uchun biz xarqaro huquq normalarini, xalqaro huquqiy munosabatlarini, umuman, xalqaro huquq fanini bilishimiz kerak.

Xalqaro huquq - bu davlatlar, xalqlar, xalqaro tashkilotlar, jamoa birlashmalari, fuqarolar, yuridik shaxslar ishtirok etadigan huquqiy munosabatlarni tartibga soluvchi huquqiy tizimdir. Bu munosabatlar xalqaro darajada tartibga solinadi.

Masalan, bugungi o’zbek davlatchiligini qaror top- tirishning birinchi bosqichidagi vazifalarning bajarilishi O’zbekistonning xalqaro obro’-ehtibori ortishi va mustahkamlanishida, jahon hamjamiyatidagi ko’plab mamlakatlar bilan do’stlik va hamkorlik munosabatlarini o’rnatishda va rivojlantirishda o’z ifodasini topadi.