1-mavzu. O’zbekiston Respublikasining xalqaro huquq subektlari. Huquq shaxs va Davlat munosabatlarining mustahkam asosi

Savol va topshiriqlar

1. Xodimlar manfaatlarini qaysi tashkilotlar himoya qiladi?

2. Mehnat shartnomasiga qanday shartlar kiritilishi shart?

3. Mehnat shartnomasi qanday muddatga tuziladi?

4. Xodimlarni necha yoshdan va qanday shartlarda ishga jalb

qilish mumkin?

11-mavzu :OILA HUQUQI

Oila jamiyatning asosiy bo‘g‘ini.

Reja:

.1. Oila huquqining konstitutsiyaviy asosi.

2..O‘zbekiston Respublikasining Oila kodeksi.

3.Oila to‘g‘risidagi qonun hujjatlari bilan tartibga

solinadigan munosabatlar.

4.Oila huquqining subyektlari. Oilaviy munosabatlarda

fuqarolarning teng huquqliligi.

Oila huquqi huquqning mustaqil sohasi bo’lib, oila ahzolari, yahni er-xotinlar, ota-onalar, bolalar, fuqarolikka oluvchilar va fuqarolikka olinganlar, ota- ona qaramog’idan mahrum bo’lgan bolalar, vasiy va homiylar o’rtasidagi oilaviy munosabatlarni tartibga soladi, fuqarolik holatlari dalolatnomalarini qayd etish tartibini, er-xotin, ota-ona, voyaga yetmagan bolalar- ning shaxsiy va mulkiy huquq va majburiyatlarini bel- gilaydi.

Bu huquq sohasi nikoh tuzish, nikohdagilarning shaxsiy, mulkiy huquq va burchlarini belgilaydi. Oilada er-xotin o’rtasida, ota-onalar va bolalar, oilaning boshqa ahzolari o’rtasida paydo bo’ladigan shaxsiy va mulkiy munosabatlarni tartibga soladi, nikoh tugatilishi, uning oqibatlarini ko’rsatadi, qon-qarindoshlik va bolalarning nasl-nasabini belgilab beradi, ota-ona qaramog’idan mahrum bo’lgan bolalarni joylashtirish shakllarini ko’rsatadi, ota-onalar va bolalar, er-xotin va sobiq er- xotin, qarindoshlar va boshqa shaxslarning aliment majburiyatlarini belgilab beradi.

Oila huquqi fanining manbalari O’zbekiston Respub­likasining Konstituttsiyasi, Oila kodeksi va oilaviy munosabatlarni tartibga soluvchi boshqa normativ huj- jatlar hamda oila huquqi sohasidagi xalqaro shartnoma- lar va xalqaro huquq normalaridir.

O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasida

O‘zbekiston fuqarolari bolalarni voyaga yetgunlariga

qadar boqish va tarbiyalashga majburligi, farzandlar

ota-onalari to‘g‘risida g‘amxo‘rlik qilishlari va ularga

yordam berishlari shartligi ko‘rsatib o‘tilgan.

Farzandlar ota-onalarining nasl-nasabidan va fuqarolik

holatidan qat’i nazar, qonun oldida tengdirlar, onalik

va bolalik davlat tomonidan muhofaza qilinadi

. O‘zbekiston Respublikasining Oila kodeksi

Oilaning jamiyatdagi rolini ta’minlashda, uning

huquqiy muhofazasi va ijtimoiy mavqeyini mustahkamlashda

Oila kodeksining roli kattadir. O‘zbekiston

Respublikasining Oila kodeksi jahon hamjamiyatida

umumiy e’tirof etilgan huquqiy normalarga to‘la mos

ravishda tuzilgani holda, «oila — jamiyatning tayanch

tuzilmasidir», degan g‘oyaga asoslangan.

Oila to‘g‘risidagi qonun hujjatlarining vazifalari

oilani mustahkamlashdan, oilaviy munosabatlarni o‘zaro

muhabbat, ishonch va hurmat, hamjihatlik, bir-biriga

yordam berish hamda oila oldida uning barcha a’zolarining

mas’ulligi hissi asosida qurishdan, biron-bir shaxsning

oila masalalariga o‘zboshimchalik bilan aralashishiga

yo‘l qo‘ymaslikdan, oila a’zolari o‘z huquqlarini

to‘sqinliksiz amalga oshirishini hamda bu huquqlarning

himoya qilinishini ta’minlashdan iboratdir. Oilaviy munosabatlarni

tartibga solish erkak va ayolning ixtiyoriy

ravishda nikoh ittifoqini tuzishi, er va xotinning shaxsiy

hamda mulkiy teng huquqliligiga asoslanadi. Fuqarolarning O‘zbekiston Respublikasi oila qonunlarida

nazarda tutilgan huquqlari, erkinliklari va majburiyatlari

tarkibiga quyidagilar kiradi:

Î er-xotinning (shaxsiy va mulkiy) huquqlari va majburiyatlari;

Î ota-onaning (shaxsiy va mulkiy) huquqlari va majburiyatlari;

Î nikoh tuzishda teng huquqlilik;

Î voyaga yetmagan bolalarning (shaxsiy va mulkiy)

huquqlari va majburiyatlari;

Î ota-onalar va bolalar, er-xotin, sobiq er-xotin, qarindoshlar

va boshqa shaxslarning aliment majburiyatlari;

Î nikohning tugatilish asoslari;

Î er-xotinning umumiy mol-mulkka egalik qilish, foydalanish

va uni tasarruf etish huquqi;

Î nikoh shartnomasini tuzishda er-xotinning huquqlari

va majburiyatlari;

Î farzandlikka olish tartibi;

Î bolaning huquq va manfaatini himoya qilish bo‘yicha

ota-onaning huquq va majburiyatlari;

Î ota-onaning bolani tarbiyalash hamda unga ta’lim

berishga doir huquq va majburiyatlari;