1-mavzu: O‘z-o‘zini boshqarish (samomenejment)

О’z-о’zini boshqarishning asosiy usullari
Keng ma’noda, о’zini о’zi boshqarish tirik tizimlar faoliyatini tartibga solish darajalaridan biri sifatida qaraladi, bu voqelikni aks ettirish va modellashtirishning aqliy vositalaridan foydalanish bilan tavsiflanadi.
Shunday qilib, aqliy о’zini о’zi boshqarish subyektning xatti-harakati yoki faoliyatini boshqarish va uning hozirgi holatini о’z-о’zini tartibga solishni о’z ichiga oladi.
Ushbu hodisaning yanada tor talqinlari mavjud:
"Psixik о’zini о’zi boshqarish - bu sо’zlar va mos keladigan aqliy tasvirlar yordamida insonning о’ziga ta’siri" (A. V. Alekseev).
“Psixik о’z-о’zini tartibga solish deganda biz organizmning kompleks faoliyatini, uning jarayonlarini, reaksiyalari va holatlarini maqsadli tartibga solish uchun psixik о’z-о’zini ta’sir qilishni tushunamiz” (L. P. Grimak, V. M. Zvonikov, A. I. Skripnikov).
V. I. Morosanovaning fikricha, о’z-о’zini tartibga solish deganda shaxsning "turli aqliy faoliyatining о’zini о’zi tashkil etishi", "individuallik yaxlitligi va insonning shakllanishi" ni ta’minlaydigan "integral psixik hodisalar, jarayonlar va holatlar" tushuniladi.
Barcha ta’riflar uchun umumiy bо’lib, insonning holatini ta’sir obyekti sifatida taqsimlash va ichki tartibga solish vositalaridan, birinchi navbatda, psixologik о’z-о’ziga ta’sir qilish usullaridan foydalanishga e’tibor qaratiladi.
Metodlar.
О’z о’zini boshqarishning kо’plab usullari mavjud bо’lib, ular 4 asosiy sinfga bо’lingan:

• 
  nerv-mushaklarning bо’shashishi,
  
• 
  avtogen trening;
  
• 
  ideomotor trening,
  
• 
  tasvirlarni sensorli takrorlash.
  

Ushbu usullarni qо’llashning maqsadlari:

• 
  stressli vaziyatlarning namoyon bо’lishini bartaraf etish,
  
• 
  faoliyatning hissiy intensivligi darajasining pasayishi;
  
• 
  ularning noxush oqibatlarining oldini olish;
  
• 
  resurslarni safarbar qilishni kuchaytirish.
  

Usullarning umumiy xususiyatlari
Barcha usullarning asosiy xususiyatlari quyidagilardan iborat:
Inson holatini ta’sir obyekti sifatida aniqlash. Bu uning funksional holatining namoyon bо’lishining asosiy darajalariga ta’sirini hisobga oladi: fiziologik, psixologik va xulq-atvor.
Asosiy e’tibor odamga о’z holatini о’zgartirish uchun maxsus faoliyatni amalga oshirishga imkon beradigan etarli ichki vositalarni shakllantirishga qaratilgan.
Uning holatini о’zgartirish (tartibga solish) uchun subyektning faol о’rnatilishining ustunligi.
О’z о’zini boshqarish kо’nikmalarini о’rgatish mashg‘ulotlarning asosiy mazmuni bо’lgan tegishli ichki kо’nikmalarni о’zlashtirishning ketma-ket bosqichlari shaklida tashkil etilishi kerak.