1-мавзу. Мулк ва баҳолаш ҳақида умумий тушунчалар

Функционал эскириш
- бу функционал фойдалилик нуқтаи назаридан 
объектнинг замонавий талабларга мос келмаслигидир. Бунда кўчмас мулк 
объектининг айрим хусусиятлари унинг истеъмол жозибадорлигининг камайтиради. 
Эскиришнинг бу тури бинонинг эскирган архитектураси, тархи, муҳандислик 
таъминоти кабиларда намоён бўлади ва амалиётда бу маънавий эскириш деб аталади. 
Ҳудди жисмоний эскириш каби, маънавий эскириш ҳам тикланадиган ва 
тикланмайдиган бўлиши мумкин. 
Функционал эскиришни объектив баҳолаш учун уни қуйидагича таснифлаш 
мақсадга мувофиқ бўлади: 
1. Тикланадиган функционал эскириш: 

аввал мавжуд бўлмаган янги элементни ўрнатишни талаб этувчи; 

эски элементни янгисига алмаштиришни талаб этувчи; 

иқтисодий жиҳатдан тузатиш мумкин бўлган, керагидан ортиқ етарлиликдан 
келиб чиққан. 
2.
Тикланмайдиган функционал эскириш:

бирор элементнинг етишмовчилигидан келиб чиққан; 

керагидан ортиқ етарлиликдан келиб чиққан. 
Ташқи эскириш
баҳоланувчи объектга боғлиқ бўлмаган омиллар таъсири 
натижасида қийматнинг пасайишини намоён этади. жисмоний ва функционал 
эскириш билан боғлиқ бўлмаган омиллар ташқи эскиришга тааллуқли бўлади. 
Буларга иқтисодий омиллар, жойлашган жой кабилар мисол бўлади. Келтирилган 
омиллар ҳам ер участкасига ҳам қурилишларга таъсир кўрсатиши мумкин. Ташқи 
эскиришни бартараф этиш йўллари, одатда, бозор меъёрларини ўзгартиришни талаб 
этади, шунинг учун баҳолаш санасига уни тиклаб бўлмайди, аммо бу ташқи 
эскиришнинг аниқланган сабаблари доим таъсир қилади дегани эмас. 

---

Ажратиш усули билан эскиришни ҳисоблаш
. Турли хил эскиришларни 
ажратиш усули билан ҳисоблашнинг беш хил тури мавжуд, уларга: 
1.
тикланиш қийматини ҳисоблаш; 
2.
ёш ва хизмат муддати нисбатини ҳисоблаш; 
3.
функционал эскиришни ҳисоблаш; 
4.
жуфт сотувлар таҳлили; 
5.
ижара йўқотишларини капиталлаштириш усули.