1-Mavzu: Muhandislik grafikasi o‘quv materiallarining mazmuni. Konstruktorlik xujjatlar. Standartlar. Buyumlar va konstruktorlik xujjatlarining turlari. Chizmalarni taxt qilish. Formatlar. Masshtablar. Chiziqlar turlari. Shriftlar

Vertikal chiziqlar chizish. Vertikal chiziqlar gorizont chizi- g‘iga perpendikular o‘tkaziladi. 

Erga tik turgan narsalar, odatda, vertikal turgan narsalar deyiladi. Shunga ko‘ra bunday chiziqlar 

vertikal  chiziqlar  deyiladi.  Chizmada  vertikal  chiziqlar  chizma  qog‘ozining  tik  yon  tomoniga 

parallel yoki gorizontal chiziqlarga perpendikular qilib o‘tkaziladi. 

Vertikal  chiziqlar  pastdan  yuqoriga  qarab  chiziladi  (1.2-  rasm).  Vertikal  parallel  chiziqlar 

chizishning  eng  qulay  usuli  chizg‘ich  va  uchburchaklikdan  yoki  ikkita  uchburchaklikdan 

foydalanib chizishdir.  

 Qiya  holatdagi  chiziqlar  gorizontal  va 

vertikal 

chiziqlarga 

nisbatan 

ixtiyoriy 

burchakda 

joylashadi. 

Vertikal 

yoki 

gorizontal chiziqlar o‘z vaziyatini o‘zgartirsa, 

qiya  chiziqlarga  o‘tib  qoladi.  Gorizontal  va 

vertikal  holatdan  boshqa  holatni  egallagan 

chiziqlar qiya chiziqlar deyiladi. 

Qiya 

chiziqlar, 

chizishdagi 

holatiga 

qarab,yuqoridan 

pastga 

yoki 

pastdan 

yuqoriga qarab chiziladi. 

              

                             1.2- rasm 

Bu  erda  ham  o‘zaro  parallel  qiya  chiziqlarni  uchburchaklik  yoki  chizg‘ich  qirrasiga 

uchburchaklikni  surib  chizish  mumkin  (1.2-rasm).  O’zaro  parallel  chiziqlarni  sirkul  yordamida 

yoki o‘lchab qo‘yish yo‘li bilan ham chizish mumkin. Masalan, AB to‘g‘ri chiziq kesmasiga 30 

mm  masofada  unga  parallel  to‘g‘ri  chiziq  o‘tkazish  uchun  sirkulda  30  mm  o‘lchab,  A  va  V 

nuqtalardan  yoylar  chiziladi  (1.3-rasm).  Yoki  A  va  V  nuqtalardan  to‘g‘ri  chiziq  kesmasiga  90° 

burchakda ingichka chiziq chiziladi va ularga 30 mm o‘lchab qo‘yiladi. So‘ngra hosil bo‘lgan  1 

va 2 nuqtalar o‘zaro tutash- tiriladi (1.3-chizma). 

 

1.3- rasm 

---

     O‘zaro  perpendikulyar  chiziqlar  chizish.  Ikkita  chiziq  bir-biriga  nisbatan  90°  burchak 

ostida  joylashsa,  ular  o‘zaro  perpendikulyar  vaziyatdagi  chiziqlar  deyiladi.  Bunday  chiziqlarni 

aniq  chizish  uchun  oldin  gorizontal  yoki  vertikal,  yoki  ixtiyoriy  vazivatdagi  qiya  chiziq  chizib 

olinadi.  Gorizontal  chiziqqa  O  nuqtasi  orqali  unga  perpendikular  chiziq  o‘tkazish  uchun 

uchburchaklikning  90°  li  burchagi  to‘g‘ri  chiziqqa  O  nuqtadan  1.3-  a  rasmda  ko‘rsatilgandek 

chiziladi.  Chizg‘ich  yoki  uchburchaklik  yordamida  gorizontal  chiziqqa  parallel  surib,  ikkinchi 

uchburchaklikning  yon  qirrasi  O  nuqtaga  1.3-  b  rasmdagidek  qo‘yib  chiziladi.  Yoki  sirkul 

yordamida  O  nuqtadan  ikkala  tomonga  bir  xil  radiusda  yoylar  chizib,  to‘g‘ri  chiziq  bilan 

kesishgan nuqtalardan 01 yoki 02 dan kattaroq yoylar chiziladi. 

Yoylarning  o‘zaro  kesishavotgan  nuqtalari  3  va  4  nuqtalar  tutashtirilsa.  berilgan  chiziqqa 

perpendikular chiziq o‘tkaziladi (1.3- c rasm). 

Vertikal  va  qiya  chiziqlarga  perpendikulyar  chiziqlar  o‘tka-  zish  ham  xuddi  gorizontal 

chiziqqa o‘tkazilgani kabi bajariladi. 

 

1.4- rasm.