1-мавзу. Микроиқтисодиёт фаннинг мазмуни, мақсади ва вазифалари

Иқтисодий базис тушунчалари

Иқтисодий базис тушунчалар деб, микроиқтисодий жараёнларда қатнашадиган иқтисодий тушунчаларга айтилади. Қўйида асосий иқтисодий базис тушунчаларни кўриб чиқамиз.
Иқтисодий эҳтиёж - шахсни, корхонани ёки жамиятни фаолият кўрсатиши ва ривожланишини таъминлаб туришга ундовчи зарурият, иқтисодий фаолиятга ундайдиган ички куч тушунилади.
Иқтисодий эҳтиёжни икки турга булиш мумкин: бирламчи эҳтиёж (озик-овкат, кийим-кечак, уй-жой), иккиламчи эҳтиёж (дам олиш, саёхат қилиш, спорт билан шуғулланиш, ўқиш ва ҳоказо). Умуман олганда эҳтиёж реал ва нореал булиши мумкин.
Реал эҳтиёж деганда ушбу эҳтиёжни қондириш учун шахснинг даромади етарли бўлиши тақозо қилинади.
Нореал эҳтиёж бўлганда, эҳтиёжни қондириш учун даромад етарли бўлмайди.
Иқтисодий неъмат-бу эҳтиёжни қондириш воситаси.
Неъматлар чекланган ва чекланмаган бўлиши мумкин.
Чекланган неъматларга товарлар, хизматлар ва ресурслар киради (автомобиль, кийим-кечак, нон, пахта толаси ва бошқалар). Чекланган неъматлар иқтисодий неъматларни ташкил қилади.
Чекланмаган неъматларга мисол тариқасида хаво ва сув кириши мумкин.
Бир-бирини ўрнини босувчи неъматлар - бу бир хил эҳтиёжни кондирувчи неъматлардир. Масалан, шахснинг гўшт маҳсулотига бўлган эҳтиёжини мол гўшти, қўй гўшти ёки парранда гўшти билан қондириш мумкин. Одатда, бир-бирини ўрнини босувчи товарлардан бири нархининг ошиши, бошқасига бўладиган талабни ошишига олиб келади.
Ўзаро бир-бирини тўлдирувчи неъматлар - бу шахсни ёки ишлаб чиқариш эҳтиёжини комплектларда кондирадиган неъматлар. Тўлдирувчи неъматлардан бирига талаб ошса, қолганларига хам талаб ошади. Масалан енгил автомобилга талаб ошса, бензинга, гаражларга ҳам талаб ошади.
Иқтисодий ресурслар (ишлаб чиқариш омиллари) - бу иқтисодий неъматларни ишлаб чиқаришда қатнашадиган элементлари (табиий ресурслар, мехнат, капитал, тадбиркорлар қобилияти ва ахборот).
Тадбиркорлик қобилияти деганда, ўзига хос бўлган шундай инсон ресурси тушуниладики, у ўзидан бошқа ишлаб чиқариш ресурсларидан самарали фойдалана олиш қобилиятини мужассамлаштиради.