1-mavzu. Meva va rezavor meva o’simliklarini biologik-xo’jalik guruxlarga ajratish Ishning maqsadi

Ko’chatzorning ahamiyati va vazifalari. Maxsus ajratilgan maydonlarda meva, rezavor-meva, manzarali o’simliklar ko’chati ko’paytiriladigan xo’jalik yoki uning bir qismi meva daraxtlari ko’chatzori deyiladi. Tovar xususiyati yuqori bo’lgan qimmatli navlar chiqarish va sanoat miqyosida meva yetishtiriladigan bog’lar barpo qilish sur’ati, o’tkaziladigan ko’chatning miqdoriga, sifatiga ko’p jihatdan bog’liqdir.
Meva ko’chatzorining vazifasi – muayyan hududda ko’chat yetishtirishning progressiv usullarini qo’llash, ishlab chiqarish jarayonlarini mexanizasiyalashtirish asosida rayonlashtirilgan tur va navlarning arzon va sifatli ko’chatlarini yetishtirishdan iborat.
Namunali ko’chatzorlar tashkil qilmasdan turib bog’dorchilikni rivojlantirish mumkin emas. Meva ko’chatzori mevachilikning holatini, viloyat, tuman, xo’jalik bog’laridagi o’simliklarning tur va nav tarkibini belgilaydi. Meva ko’chatzorida bog’ va mevazorlar barpo qilish hamda ularni ta’mirlash uchun standart talablariga javob beradigan, tuman sharoitiga mos keladigan shu bilan birga aholining ho’l va quruq mevalarga, oziq-ovqat sanoatini esa xom ashyoga bo’lgan talabini qondira oladigan tur va navlardan iborat ko’chatlar yetishtirilishi zarur. Shu bilan birga yetishtiriladigan navlar serhosil, mazkur hudud sharoitiga (sovuqqa, qurg’oqchilikka, sho’rxokka va boshqalarga) chidamli, mevalari yuqori sifatli, shuningdek kasallik va zararkunandalarga chidamli bo’lishi kerak.
Ko’chatzorning tiplari va asosiy qismlari. Tabiiy va iqtisodiy sharoitlari o’xshashligi bilan xarakterlanadigan har bir mevachilik hududi o’zining ko’chatzoriga ega bo’lishi kerak. Tuproq-iqlim sharoiti juda qulay bo’lgan hududlardan keltirilgan ko’chatlardan ekib barpo qilingan bog’ va mevazorlar hosilli va yuqori samarali bo’ladi.
Ko’chatzorlar davlat va maxsus ko’chatzorga bo’linadi. Davlat ko’chatzori hisobida ixtisoslashtirilgan va aralash ko’chatzorlar bo’ladi.
Ixtisoslashtirilgan ko’chatzorlarda faqat u yoki bu meva turining ko’chatlari, aralash ko’chatzorlarda esa mevali daraxt ko’chatlari, tok, manzarali, ixota daraxtzorlar, istiroxat bog’lari va shaharlarni ko’kalamzorlashtirish uchun ekiladigan daraxt ko’chatlari yetishtiriladi.
Maxsus ko’chatzorlar talabalar o’rganishi uchun Oliy o’quv yurtlarida, seleksiya ishlarida va yangi navlar o’stirish hamda payvandtag yetishtirish uchun tajriba muassasalarida tashkil qilinadi.
Mamlakatimizdagi ko’chatzorlarning xususiyatlari ularning hududiy xarakteriga ega bo’lishidir. Ular ekiladigan joyning tabiiy sharoitiga mos keladigan ko’chatlar yetishtiriladi. Ishlab chiqarish va tuman hajmiga qarab ko’chatzorlar tumanlararo va xo’jalik ichidagi (mazkur xo’jalik talabini qondirish uchun) ko’chatzorlarga bo’linadi.
Meva ko’chatzori quyidagi bo’limlarni o’z ichiga oladi: