1-mavzu. Mehnat to‘g‘risidagi fanning yuzaga kelishi va uning jamiyat rivojlanishidagi roli

7. Mehnat bozorining tartibga solinishi

Mehnat bozorini bozor iqtisodiyoti tamoyillari asosiga qurilgan ijtimoiy

mehnat munosabatlari tizimi sifatida qarar ekanmiz, mehnat bozori ikki asosiy
ijtimoiy-iqtisodiy vazifani bajara olishini kuzatishimiz mumkin. Bunda inson
resurslarining ish bilan bandlik darajasi bo‘yicha muqobil turlari (kasblar, tarmoqlar,
korxonalar, hududlar) taqsimlanishi hamda aholi daromadlarining maoshlar asosida
rag‘batlantirilishi va mehnat uchun mukofotlash shaklida taqsimlanishi muhim rol
o‘ynaydi. Mehnat bozori vazifalarining bunday usullarda amalga oshirilishi mehnat
unumdorligining samaradorligini oshirish, uni eng yuqori darajaga etkazish, inson
resurslaridan olinadigan foydani va daromadlarni ko‘paytirish, davlatning iqtisodiy
yuksalishi, ijtimoiy adolat va nihoyat, barcha uchun baravar bo‘lgan ish o‘rinlariga
joylashish imkoniyatlari va kasb tayyorgarligiga yordam bermog‘i lozim.

Mehnat bozorini tartibga solish strategiyasi quyidagi savolga javob berishi

lozim: jamiyatning barcha a’zolari hayotiy manfaatlarini xisobga olishda, ancha kam
ta’minlangan fuqarolarning turmushiga e’tiborni kuchaytirish, ijtimoiy ishlab
chiqarish natijalarini taqsimlashda adolat talabiga amal qilishlari kerak. Bu ustuvor
yo‘nalishlardan eng muhimlarini tanlab olish mehnat bozorini tartibga solish
jarayonining ijtimoiy yo‘nalishlari hamda mehnat bozorini tartibga solish
tamoyillari va ularni amalga oshirish usullarini belgilab beradi.

Mehnat bozorini tartibga solishning aniq maqsadli vazifasi – ishchi kuchiga

bo‘lgan ehtiyojni kengaytirish va ish kuchini samarali taklif etishni qo‘llabquvvatlashga ko‘maklashishdan iborat bo‘lib, bundan ko‘zda tutilgan maqsad:
-iqtisodiy o‘sish imkoniyatlarini yaxshilash uchun mehnat resurslarini
rivojlantirish va ularni tarkibiy o‘zgarishlarga muvofiqlashtirish;
-noqulay sharoitlarda yashayotgan aholi guruhlarini ish bilan ta’minlash uchun
imkoniyatlarni yaxshilash, ish bilan bandlikka bo‘lgan qobiliyatni oshirish yo‘li
bilan ijtimoiy tenglikka ko‘maklashish va boshqalar.

Mehnat bozorini tartibga solish usullaridan foydalanish tajribasi mehnat

bozoridagi siyosatning ikki turi – faol va passivsiyosat to‘g‘risidagi tasavvurni
shakllantirdi.