1– Мавзу: Мантиқ илмининг предмети ва аҳамияти. Мантиқнинг асосий қонунлари

«Агар В мавжуд бўлса, унинг асоси сифатида А ҳам мавжуд»
1.5-илова

Тушунча ҳодисаларнинг белгиларини

деб, предмет ва
умумий ва ифода
муҳим этувчи
тафаккур шаклига айтилади.
Тафаккур шакллари 3 хил бўлади:
тушунча
ҳукм
хулоса
Белгилар деб, предметларни бир- биридан фарқ килувчи ҳамда уларнинг бир- бирига ўхшашлигини ифода килувчи томонларга, хусусиятларга айтилади. Ҳар бир предмет оламдаги бошқа предметлар билан (бевосита ёки билвосита) алоқада бўлганлиги учун кўп белгиларга эга.

Белгилар

Муҳим
Якка
Умумий
Муҳим бўлмаган
Тушунчани шакллантирувчи асосий
мантиқий усуллар
Анализ
Таққослаш
Синтез
Умумлаштириш
Мавҳумлаштириш
Таққослаш ёрдамида предметлар ўзаро солиштирилиб, уларнинг ўхшаш, умумий томонлари ва бир-биридан фарқ қилдирувчи индивидуал белгилари аниқланади.
Таққослаш анализни тақозо қилади. Чунки предметларни яхлит ҳолда солиштириб бўлмайди. Улар у ёки бу хоссасига кўра таққосланиши керак. Бунинг учун у хоссалар ажратилиши лозим. Анализ ёрдамида предмет фикран уни ташкил қилувчи қисмлар томонларга ажратилиб, ҳар қайсиси алоҳида ўрганилади.
Синтез анализга тескари усул бўлиб, у анализ давомида ажратилган қисмлар, томонларни фикран бирлаштириб, предметни бир бутун ҳолига келтиришдан иборат. Синтез бўлмаса предмет ҳақида яхлит фикр ҳосил қилиб бўлмайди. Анализ ва синтез узвий боғлиқдир.
Тушунча ҳосил қилиш учун предметнинг юқоридаги усуллар билан аниқланган умумий ва индивидуал белгиларининг муҳимлари ажратилиши, номуҳимлари четлаштирилиши лозим. Бу эса абстракциялаш ёрдамида
амалга оширилади.
Умумлаштиришда
предметлар уларнинг айрим умумий, муҳим
хусусиятларига кўра синфларга бирлаштирилади ва шу тариқа битта тушунчада бир жинсли предметларнинг барчасини фикр қилиш имконияти яратилади.