1– Мавзу: Мантиқ илмининг предмети ва аҳамияти. Мантиқнинг асосий қонунлари

Фаробийнинг таъкидлашича, мантиқ санъати интеллектнинг мукаммаллашувига олиб келувчи ва инсонни ҳақиқат томон йўналтирувчи қонунларнинг мажмуасини ўрганади. Бу қонунлар инсонларни билиш жараёнидаги турли хато ва адашишлардан сақлайди.

• Мантиқ фанининг предмети ва объекти

тафаккурдир. «Тафаккур» арабча сўз, ўзбекча
«фикрлаш», «ақлий билиш» сўзларининг синонимидир. Тафаккур билишнинг юқори босқичидир.

• Лекин у тафаккурни жараён сифатида қандай пайдо бўлади, ривожланади, деган масала доирасида ўрганмайди.
• Тафаккурнинг ушбу жиҳатлари фалсафа (гносеология), психология, физиология каби фанлар томонидан ўрганилади.

Ҳозирги пайтда унинг формал мантиқ, диалектик мантиқ ва математик мантиқ каби йўналишларини фарқ қилиш мумкин.

Формал мантиқ, тафаккур структурасини фикрнинг конкрет мазмуни ва тараққиётидан четлашган ҳолда, нисбатан мустақил ўрганади. Унинг диққат марказида муҳокамани тўғри қуриш билан боғлиқ қоидалар ва мантиқий амаллар ётади.
Формал мантиқга тўғри тафаккур шакллари ва қонунларини ўрганувчи фалсафий фан, деб таъриф бериш мумкин.

формал мантиқ бўлиб, у ҳозирги

Биз ўрганадиган фан
пайтда ўзининг
формаллашган тилига,
муҳокама юритиш учун
махсус тўғри зарур
бўлган методлари
самарали
ва
мантиқий усулларига,
концептуал воситаларига эга
Формал мантиқ баъзан умумий мантиқ деб ҳам юритилади

Фан учун формал мантиқ мураккаб муаммоларни ечиш воситасини беради. Бундай воситалар, одатда, илмий-назариянинг структурасини ўрганишда, моҳиятини тушунтириб беришда, формал зиддиятлар бўлса,

ТАФАККУР ШАКЛИ
ВА ТАФАККУР ҚОНУНИ
Тафаккур шакли фикрнинг мазмунини ташкил этувчи элементларнинг боғланиш усули, унинг структураси (тузилиши)дир. Тафаккур уч хил шаклда: тушунча, ҳукм (мулоҳаза) ва хулоса чиқариш шаклида мавжуд.