1– Мавзу: Мантиқ илмининг предмети ва аҳамияти. Мантиқнинг асосий қонунлари

Тафаккур қонуни муҳокама
юритиш
жараёнида фикрлар (фикрлаш элементлари)
ўртасидаги мавжуд зарурий алоқалардан иборат. Тафаккур қонунлари мазмунидан келиб чиқадиган, муҳокамани тўғри қуриш учун зарур бўлган талаблар фикрнинг аниқ, изчил, етарли даражада асосланган бўлишидан иборат.
уларни аниқлашда муҳим
аҳамиятга эга.
АЙНИЯТ ҚОНУНИ
Таъриф
Формуласи
Маълум бир предмет ёки ҳодиса
ҳақида айтилган айни бир фикр айни бир муҳокама доирасида айни бир вақтда ўз-ўзига тенгдир.
Масалан. «диалектика қонунлари» ва «табиат, жамият ва инсон тафаккурининг энг умумий қонунлари»
«А–А» дир
НОЗИДЛИК ҚОНУНИ
Таъриф
Формуласи
Айни бир предмет ёки ҳодиса ҳақида айтилган икки ўзаро бир-бирини истисно қилувчи (қарама қарши ёки зид) фикр бир вақтда ва бир хил нисбатда бирданига чин бўлиши мумкин эмас, ҳеч бўлмаганда улардан бири, албатта, хато бўлади. Масалан, Талаба имтиҳондан “аъло” баҳо олди. Талаба имтиҳондан “қониқарсиз” баҳо олди.
«А ҳам В, ҳам В эмас бўла олмайди»
УЧИНЧИСИ ИСТИСНО ҚОНУНИ
Таъриф
Формуласи
Фикрнинг тўлиқ мазмунини қамраб олувчи, айни бир предмет ёки ҳодиса ҳақида бир вақтда ва бир хил нисбатда
айтилган, икки ўзаро бир-бирини истисно қилувчи (қарама қарши ёки зид) фикрлардан бири чин, бошқаси хато
учинчисига ўрин йўқ. Масалан, “Талаба имтиҳондан аъло баҳо олди” “Талаба имтиҳондан аъло баҳо олмади”
«А ёки В, ёки В
эмас»
ЕТАРЛИ АСОС ҚОНУНИ
Таъриф
Формуласи
Ҳар бир буюм ва ҳодисанинг реал
асоси бўлгани каби, уларнинг инъикоси бўлган фикр- мулоҳазалар ҳам асосланган бўлиши керак. Масалан, «Талаба фанини яхши ўзлаштирди»
«У берилган топшириқларни тўлиқ бажарди»