1-mavzu: maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalar musiqiy tarbiyasining vazifalari reja


Qo‘shiqchilikda ovoz xosila tizilmalarining tuzilishi va ahamiyati



Download 320 Kb.
bet18/25
Sana20.04.2022
Hajmi320 Kb.
#567608
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   ...   25
Bog'liq
Mavzu 7 ta musiqa

3.Qo‘shiqchilikda ovoz xosila tizilmalarining tuzilishi va ahamiyati. Insonning ovoz xosila tizilmasi o‘ziga xos murakkab musiqa asbobi bo‘lib o‘zining rang-barang tembr boyligi nihoyatda nozik musiqa ifodalash xususiyatlariga yegaligi bilan hamma musiqa asboblaridan ustun turadi. Chunki kishi ovozi kuy va so‘zni organik payvandlash natijasida musiqiy nutqni asl ma’nosini ochib beradi. Bu boradi inson ovoziga teng keladigan birorta ham musiqa asbobi yo‘q. Ovoz xosila tizilmai tomoq, xiqildoq, xaqum nafas ravogi ovoz pardalari bog‘lamlari rezator va har xil ushalardan iborat.
Xiqildoq ovoz paydo qilish xosila tizilmai vazifasini bajaradi. Xiqildoq uzuksimon, qalqonsimon va ikkita shoxsimon uchburchak tomonlardan iborat bo‘ladi. ular muayyan muskullar yordamida oldinga va orqaga harakat qiladi. Qalqonsimon tagayning pastki uzuksimon tang‘ayning xalqa qismi ustidagi pardalar yelastik tolalardan tuzilgan. Tomoqning xalqum devorlari tomonidan nafas yo‘li boshlanadi va ovoz ravog‘iga taqaladi.
Ovoz ravog‘i har ikkala chetida juda nozik tola-tuqimalaridan iborat kuchliligi ovoz barqarorligi, ovoz chidamliligi kabidir. Ovoz yumshoq va jarangdor bo‘lsa, bu ovoz tembri yaxshi hisoblanadi. Aniq barqarorlik ovozning qaltiramasliligi, har bir tovushni u balandlikka chuzib tura olish qobiliyatiga yegaligidir. Ovozning chidamliligi yesa ko‘ylaganda tez charchamaslik qiyin va katta asarlarni ijro qilishda ovozning toliqmaslik xususiyati bilan belgilanadi. Qushiq aytish manand tovush ovoz pardalarining tebranishi hamda rezanatorlar tovushni kuchlantirish natijasida paydo bo‘ladi.
Rezanatorlar ikki hil bo‘ladi: Yuqori va pastki. Yuqori –bosh rezanatorga ovoz pardalarining tepasiga joylashgan xiqildoq.,burun va og‘iz bo‘shliqlari kiradi. Pastki kukrak rezanatoriga kukrak rezanatoriga kukrak qafasi troxeyale bronxlar kiradi. Rezanatolar tovush xosil qilish paytida o‘z shaklini xajmini artikulyatsiya xosila tizilmasi orqali o‘zgartirib turadilar.
Diapozoni yuqori registr tovushlar, bosh rezanotor, pastki registr tovushlari –ko‘krak rezanotor deyiladi. O‘rta registr tovushlarini kuylaganda aralash bosh va kukrak registrlaridan foydalaniladi.
Artikuliyatsiya-lotincha “artikul” –bo‘linish degan ma’noni bildiradi. Talaffuz aniq yoki noaniq bo‘linish artikulyatsiya xosila tizilmasining aktiv yoki passivligiga bog‘liq. Vokal darslarida olib boriladigan ma’lum mashqlar artikuliyani aktivlashtiradi. Artikulyatsiya xosila tizilmasi organlarni aktivlashtirish uchun turli xil mashiqlardan foydalanish mumkin. Masalan, pastki jag‘ xarkatining aktivlashtirish uchun “na”, “ma”, “da” kabi bug‘inlardan foydalanib mashq qilish mumkin. Tug‘ri talaffuz qilishda undosh bug‘inlardan undosh va unli tovushlarni o‘zaro munosabati katta ahamiyatiga yega bo‘ladi.
Asardagi adabiy matn so‘zlarini tinglovchilarga yetkazib berish vositasi deksiya deyiladi. Deksiya asarning g‘oyaviy mazmunini ochib berishda muhim o‘rin tutadi. Vokal musiqasida so‘z va muzika bir birini tuldiradi va badiiy obraz yaratadi.
Deksiya lotincha “talaffuz” nutq aniq so‘z talaffuzi ma’nosini bildiradi.
Musiqa rahbari bolalarga asar matnini tug‘ri va aniq talaffuz qilishni o‘rgatish bilan cheklanmasdan so‘zlarni qanday talaffuz qilishni bilishi mantiqiy urg‘ularga orfoepiya qoidalariga rioya qilishi zarur. Talaffuzning aniq bo‘lishi nutq xosila tizilmasining qanday joylashganligi va ishlashiga bog‘liq. Ovoz pardalari, tovush xosil qilish pardalari joylashgan. Odam ovozi juft va toq xiqildoq tog‘aylari pardalarining muskullari yordamida bir – biri bilan birikish hosil bo‘ladi. Nafas orqali chiqayotgan havo xiqildog‘i tog‘aylar orasida tortilgan baland pastligi yo‘g‘on-ingichkali xiqildog‘ bo‘lishiinng katta-kichikligini pardalarning tarangligiga ularning uzunligi va qalinligiga, til xalqum,-xiqildoq muskullarning qisqarishiga bog‘liqdir. Bu pardalar yuqori va pastda joylashgan bo‘lib, yuqoridagi soxta pastdagisi yesa chin ovoz pardasi deyiladi.
Qo‘shiqchilikda qo‘shiq aytishga moyil va ma’lum ovoz balandligi, yoqimli tembrga, tiniq lirik yoki dramatik kichik yoki katta kuchlanishga yega bo‘lgan ohangdor ovozlar kuylashga monand ovozlar hisoblanadi. Yetarli hajmi chiroyli tembr ovoz, lablar, yumshoq tanglay, qattiq tanlay, jag‘ tinglash qo‘shiqchilik nutqini tashkil qiladi. Shunday qilib qo‘shiq ijrosida asarning poetik va mazmunini tinglovchilarga yetkazib berishda talaffuz talaffuz artikulyatsiya muhim rolb uynar yekan. Musiqa madaniyati darslarida bolalarning so‘z talaffuzi mahorati bilan birga nutq madaniyatini o‘stirib borish lozim. Yaxshi kuylash malakasiga yega bo‘lgan bola har qanday shaklda yozilgan qo‘shiqni to‘g‘ri talaffuz qila oladi.

Download 320 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   ...   25




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish