1-mavzu: maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalar musiqiy tarbiyasining vazifalari reja

Musiqiy tarbiya vazifalari:
1. Musiqaga muhabbat va qiziqishni o‘stirish.
2. Bolalarning musiqiy tajribasini boyitish (musiqiy asarlar asosida).
3. Bolalarni oddiy musiqiy tushunchalar bilan tanishtirish, musiqa tinglash, kuylash, musiqiy ritmikasi borasida malakalarni rivojlantirish.
4. Bolalarda yemotsional hisni shakllantirish. Ularda lad hissi, ritm tuyg‘usini o‘stirish va harakatni o‘tirish.
5. Musiqiy didni o‘stirish (musiqiy taassurotlar asosida).
6. Bolalarda ijodkorlikni o’stirish (barcha faoliyatlar asosida).
Tarbiyachi o’z dasturiga o‘zbek kompozitor va bastakorlarning bolalar uchun yozilgan kuy va qo‘shiqlaridan kiritishi lozim. Musiqiy asarlar bolalarning psixologik xususiyatlarini, ularning qiziqishlari va dunyoqarashlarini hisobga olgan holda tanlanishi kerak.
Maktabgacha bo‘lgan davr psixologiyada ilk bolalik davri deb yuritiladi hamda bolalikning yeng go‘zal va yesda qoladigan damlarini o‘z ichiga oladi. Musiqa tarbiyasi bolalar bog‘chasi va umumiy o‘rta ta’lim maktablarida umumiy fanlar tarkibida o‘qitiladi.
Hozirgi kun talabi maktabgacha ta’lim muassasalari oldiga musiqiy- estetik tarbiya berish borasida aniq vazifalarni qo‘yadi:
– bolalarni tabiat go‘zalliklarini, badiiy asarlarni idrok yetish;
– estetik did va hissiyotni shakllantirish;
– hayotda go‘zallik tushunchasini to‘liqligicha anglashni o‘rgatish;
– bolalarga badiiy ijodkorlikni shakllantirish;
– bolalarda go‘zallikni o‘z hayotlariga, o‘z faoliyatlariga olib kirishni o‘rgatish va hokazo.
Uzluksiz ta’lim tizimida maktabgacha ta’lim muhim o‘rin yegallaydi. Hozirgi kunda maktabgacha ta’lim muassasalarining ahamiyati uzluksiz ta’limning oldingi bosqichi sifatida muhim rol o‘ynamoqda. Shuning uchun har bir fanning alohida o‘qitilish ahamiyati oshib bormoqda. Maktabgacha ta’lim muassasalaridagi har bir fanning asosiy vazifasi bolalarni fikrlash va o‘ylashga o‘rgatishdir.
Mashhur polyak kompozitori K.Shimanovskiy o‘zining «Jamiyatda musiqaning tarbiyaviy ahamiyati» nomli maqolasida, musiqaning tabiiy kuchi haqida gapirar yekan, – uning ikki qarama-qarshi yo‘nalishda – yaratish va buzish uchun ishlatish mumkinligini — «kerakli ishga yo‘naltirgan holda, tez oqar daryoning suvlaridan foydalanib, foydali va unumli ishlar uchun, ya’ni tegirmonni aylantirish uchun ishlatgandek, musiqa kuchidan ham unumli foydalanish kerak», – degan.
Musiqaning insonga ta’siri, shaxsning va jamiyatning ruhiy hayotidagi o‘rni kompleks muammo hisoblanadi. Ushbu murakkablik va serqirralik fanga darrov kelmadi. Shu o‘rinda Asafevning «…musiqa – bu ham san’at, ham fan, ham til, ham o‘yin»–degan so‘zlarini yeslash maqsadga muvofiqdir.
Demak, bolalarning estetik, musiqiy hamda shaxsiy xususiyatlarini shakllantirishda musiqa san’atining o‘rni beqiyosdir. Musiqa kishiga har tomonlama ta’sir ko‘rsatar yekan: kuy va uning musiqiy ifodasi kishining hissiyotiga chuqur ta’sir qilib, unda har xil hislarni uyg‘otadi, turlicha kayfiyatlarni hosil qiladi. Qo‘shiqning matni, g‘oyaviy mazmuni faqat hissiyotga emas, balki tinglovchilarning ongiga ham ta’sir qilib, ularni hayajonlantiradi va fikrlashga majbur yetadi. Kishilarda asarda aks yetgan ma’naviy muammolarga nisbatan muayyan munosabat uyg‘otadi. Bunday ta’sir g‘oyat murakkab va kuchlidir.
Maktabgacha yoshdagi bolalarni musiqiy tarbiyalash jarayonida o'yin faoliyatining ahamiyatini asoslashdan oldin, bu jarayonning samaradorligiga hissa qo'shadigan o'yin faoliyatining har xil turlari va shakllarini ko'rib chiqib, biz bolalarga musiqiy ta'lim muammosining asosiy nazariy jihatlarini ko'rib chiqamiz. .
Bolalar bog'chasida musiqiy ta'lim: Bolalar bilan olib boriladigan barcha musiqiy va tarbiyaviy ishlarning asosiy vazifasi bolalarni musiqaga qiziqtirish, ularni hissiy jihatdan jalb qilish, "musiqaga bo'lgan muhabbatingizni yuqtirish" (K. Stanislavskiy) dir. Musiqaga qiziqish, musiqaga bo'lgan ehtiros, unga bo'lgan muhabbat uning tarbiyaviy va kognitiv rolini bajarishi uchun bolalarga o'z go'zalligini keng ochib berish va berishning asosiy shartidir.
Musiqa odamlarni ilhomlantirishi, ularda yuksak va olijanob tuyg'ularni uyg'otishi mumkin. “Qulog'i” va “musiqiy ta'mi” rivojlangan odam musiqani ko'proq eshitadi va musiqaga unchalik qiziqmagan odamga qaraganda ko'proq badiiy zavq oladi. Ommaviy musiqiy va estetik tarbiyaning asosiy vazifasi - bu musiqani o'z -o'zidan o'rgatish emas, balki musiqa orqali o'quvchilarning butun ma'naviy olamiga, birinchi navbatda, ularning axloqiga ta'siri. Musiqada go'zallikni faol idrok etish tafakkur faolligini talab qiladi. Musiqiy tanqidchi va nazariyotchi B. Asafiev shunday deb yozgan edi: “Siz hech qachon musiqiy ijodkorlik va idrokda intellektual tamoyilni tasdiqlashdan bosh tortmasligingiz kerak. Tinglayotganda, biz nafaqat ma'lum holatlarni his qilamiz yoki boshdan kechiramiz, balki qabul qilingan materialni farqlaymiz, tanlaymiz, baholaymiz va shuning uchun o'ylaymiz ". Hissiy va estetik idrokni, estetik didni tarbiyalash, badiiy qobiliyatlarni rivojlantirish, doimo aqliy va axloqiy tarbiya bilan o'zaro aloqada bo'ladi. Zamonaviy musiqa dunyosi boy va murakkab. U turli xil musiqiy hodisalarga tabaqalashtirilgan munosabatni talab qiladi, bir xil o'lchov va toifalarga toqat qilmaydi. Bu holatlar musiqa pedagogikasi uchun g'ayrioddiy qiyin vazifalarni qo'yadi. Musiqiy ta'lim tizimi: turli badiiy hodisalar va jarayonlarni yanada rivojlantirish, idrok etish qobiliyatiga ega bo'lgan eshitish ongini tarbiyalashi; musiqiy va estetik yo'naltirish erkinligini, ta'mning yuqori talabchanligi va kengligini, baholarning asosliligini ta'minlash. Bolalarga musiqiy ta'lim berish imkon qadar erta, maktabgacha yoshdan boshlanishi kerak. Musiqa nafaqat kattalarga, balki yosh bolalarga ham ta'sir qilishi mumkin. Bundan tashqari, bu isbotlangan, hatto tug'ruqdan oldingi davr ham insonning keyingi rivojlanishi uchun juda muhimdir: homilador ona tinglaydigan musiqa rivojlanayotgan bolaning farovonligiga ijobiy ta'sir ko'rsatadi (ehtimol, bu uning shakllanishiga ta'sir qiladi) ta'mi va afzalligi). Yuqoridagilardan xulosa qilish mumkinki, maktabgacha yoshdagi bolalarning musiqiy madaniyati asoslarini shakllantirish uchun sharoit yaratish qanchalik muhim. O'tgan asrda Sankt -Peterburg maktabgacha ta'limni targ'ib qilish jamiyati a'zolari maktabgacha yoshdagi bolalar uchun musiqiy ta'lim, ritm va eshitish qobiliyatini rivojlantirish asosiy narsa deb hisoblagan maktabgacha yoshdagi bolalar uchun musiqiy ta'limning ahamiyatini asoslashga harakat qilishdi. Biroq, jamiyat tashkilotchilari bu talabning bajarilishi juda qiyin masala ekanligini, shuning uchun dasturlarda aniqlik yo'qligini, rahbarlarning tajribasi (o'sha davr davri) va ularning musiqiy tayyorgarligi etarli emasligini ta'kidladilar. Shunday qilib, o'qituvchi L. Shleger musiqiy ta'limni rivojlantirish uchun mashqlar yordamida musiqa darslarini diversifikatsiya qilishni, shuningdek musiqaga marshni ishlatishni taklif qildi. 1873 yilda "Uyda va bolalar bog'chasida suhbatlar va mashg'ulotlar uchun, gimnaziyalarda, o'qituvchilar seminarlarida va shahar maktablarida o'qish uchun maqola va materiallar to'plami" paydo bo'ldi, uning muallifi I. Belov o'yinlar bilan tanishish usullarini ishlab chiqishga harakat qildi. qo'shiq aytish "Barcha yoshdagi bolalar uchun o'yinlar va mashg'ulotlar" kitobini tuzuvchi A.Dussek "Konsert" musiqiy taassurotlariga asoslangan o'yinni taklif qildi, soyalar teatrini ko'rsatish uchun batafsil metodologiyani berdi. "Ochiq havoda o'yinlar" musiqiy to'plamida (muallif N. Filitis) bolalar bilan musiqiy ishda shu kungacha mashhur bo'lgan tanlangan o'yinlar ("Teremok", "Yomg'ir", "Non", "Ladushki") bor edi. Bolalar bog'chalarida A.S. Simonovich usuli bo'yicha ishlaydigan musiqiy faoliyatni tashkil etish yo'nalishlari diqqatga sazovordir. Bu erda musiqiy ta'lim eng tizimli ravishda olib borilgan. Shunday qilib, A.S. Simonovich musiqa darslar uchun tasviriy vazifani bajarishi kerak deb hisoblardi. Masalan, "Vatanshunoslik" fanidan darslar o'tkazishda siz ob -havo haqida qo'shiqlar kuylashingiz kerak, jismoniy tarbiyada siz o'yinlardan - o'yin -kulgidan va qo'shiq aytadigan o'yinlardan foydalanishingiz kerak. Bolalar sayllarini o'tkazish masalasiga A. Simonovich eng katta hissa qo'shdi. U bir qator talablarni bajarishda ularning pedagogik maqsadga muvofiqligini tan oldi: ta'til chuqur taassurot qoldirishi, kollektivizm tuyg'usini rivojlantirishi, bolalar ranglarning go'zal kombinatsiyasini ko'rishi, chiroyli musiqa tinglashi, bayramlarning butun tashkil etilishi odamlarni hayajonlantirish uchun mo'ljallangan. ular ichida eng mehribon va eng yaxshisi. A. Simonovichning musiqiy ta'limining asosiy printsipi - maktabgacha yoshdagi bolalarning xohishiga tayanish. "Ideal bolalar bog'chasi" modelini yaratuvchisi K.N. Ventsel turli xil tadbirlardan tashkil topgan o'z musiqiy ta'lim tizimini taklif qildi: qo'shiq aytish, tinglash, raqsga tushish, bolalar musiqa asboblarini chalish. Musiqiy ta'limning asosiy maqsadi, uning fikricha, nusxa ko'chirish va mexanik qayta ishlab chiqarish ko'nikmalarini shakllantirish emas, balki bolaning ijodiy kuchlarini rivojlantirishdir. Shuning uchun, u bolalarning erkin faoliyatiga tayanish, bolaning tabiatidan kelib chiqib, unga "kichkina rassom" sifatida qarash kerak, deb hisoblardi.
2. Maktabgacha yoshdagi bola musiqiy faoliyat sub'ekti sifatida.
Bolaning musiqiy faoliyat sub'ekti sifatida ta'riflanishi, olimlarning fikricha, maktabgacha yoshdagi bolalarni musiqiy ta'lim va rivojlantirish jarayonini tashkil etish asoslarini ochishda birinchi qadamdir.