|
Estetik idrok – bu 2 asosiy komponentlar yig‘indisidir:emotsionallik va tushunarlilik. Lekin bunga yana hayol va harakat momenti – ritm ham qo‘shiladi. Keyin maktabgacha ѐshdagi bolalar tanish musiqani biladilar, marsh, plyaska, alla musiqalarni ajratadilar, musiqaning sokin va quvnoq xarakterini ajratadilar, lekin uni ѐsh xususiyatlari kuchiga ko‘ra so‘z orqali ifodalay olmaydilar. 4-5 yoshda bolalar obrazlarni detallashtiradilar, musiqaning kontrast xarakterlarini qisman ajratadilar, musiqa asarlarining ifodaliligi shakl va vositalarini tushunadilar. Pedagogning savoli va talabiga so‘z orqali javob qaytaradilar. 6-7 yoshli bolalar quyidagi terminlar orqali: kirish, kuplet, birga aytish, bo‘lim, temp va boshqalar, differenqiyalashtirishlari va umumlashtirishlari mumkin. Ular musiqa asarlarining ifodaliligi xarakter va vositalarini tushunadilar va o‘yin obrazlariga qarashadi.
Shunday qilib musiqa idrokini tarbiyalash quyidagicha boradi:
1. Musiqa materialini ajratib olish.
2. Tarbiya va ta’lim metodlarini tizimiylashtirish.
3. Ishning turli bosqichlaridan foydalanish.
4. Musiqa asarlarining turli-tuman tematiklaridan foydalanish (ijtimoiy, tabiat, mehnat, bolalar turmushi, ertaklar).
5. Musiqa asarining obrazlar soni va shaklsiga qarab asta-sekin murakkablashib borishi. Musiqani emoqional uchun uning tovush materialini qabul qilishni bilish zarur, uni eshitish, ifferenqiyalashni bilish kerak.
Bu malaka bolalar bilan musiqa asarlarini (oddiylarini) analiz qilish, ular diqqatini musiqa ifodaliliga vositalariga qaratish yo‘li bilan rivojlantiriladi. Musiqa asarlarini analiz qilish orqali bola musiqani o‘ziga xos tilini ajrata boshlaydi - musiqaning xarak-teridagi dunѐdagi obrazlar bilan bog‘liqlik ular emoqional kayfiyatini (lirika, bardamlik, tantanavorlik va boshqalar). Pedagog bolalarda aktiv faoliyatni vujudga keltirish uchun obrazli va she’riy so‘z orqali ashula, o‘yin, eshitish uchun pesa syujetini ѐritadi, bolada paydo bo‘ladigan haѐlni qo‘zg‘aydi, obrazlarni chaqiradi, uni syujet asosida fikrlash harakati musiqa asarini programmasiga jalb qiladi. Shunday yo‘nalishdan keyin musi-qani idrok etish bolada emoqional tushunarli bo‘ladi. So‘z orqali natijani ifodalash va asarga baho berish musiqa rahbarining mohir rahbarligi ostida asta- sekin badiiy - musiqaviy didni paydo qiladi. Shunday kilib, badiiy-musiqaviy did quyidagi jaraѐnda shakllanadi:
1. Musiqa asarini to‘laligicha idrok etish.
2. Uning ma’nosini tushunib olish.
3. Agar o‘rinli bo‘lsa, bajarish.
Amaliyotda u quyidagicha namoyon bo‘ladi:
1. Asar bahosida. 2. Badiiy talablarga javob beradigan asarlarni qabul qilishga intilish. 3. Asar tanlashda idrokda badiiylikni boshdan kechirish va asarlarni ijro etish.
Musiqa janrlari qahramonlik ruhidagi, lirik ohangdagi, quvnoq yumorni va jo‘shqin raqsona kuylarni o‘ta jiloli tovushlar hamda boy tembri bilan idrok etishga ko‘mak beradi. Qo‘shiq, raqs va musiqa tinglash faoliyatlari jarayonida bolalar ruhan birlash-adilar hamda jamoada tarbiyalanadilar. Bolalar individual shakllanishlari uchun ham ularga jamoada yaxshi muhit yaratilgan bo‘lmog‘i lozim. Ijrosi yaxshi bo‘lmagan, tortinchoq bolalar o‘z tengdoshlarining ijrosini ko‘rib ruhan tetiklashadilar va faollashadilar, ularga ergashadilar va yaxshi ijroga intiladilar. O‘ziga haddan ziѐd bino qo‘ygan bolalarga ijrosi sust bo‘lgan o‘rtoqlariga ѐrdam berishni taklif qilib, ularni kamtarinlikka o‘rgatish hamda ularning qobiliyatlarini rivojlantirish kerak. Musiqa mashg‘ulotlari bolalarning umumiy madaniyatiga ham ta’sir qilmay qolmaydi. Har xil faoliyatlar bilan shug‘ullanish (musiqa tinglash, qo‘shiq aytish, musiqiy – ritmik harakatlar bajarish, bolalar musiqiy cholg‘ularida ijro etish) bolalardan diqqatni, uyushqoqlikni, zukkolikni talab qiladi. Bu faoliyatlar davomida bolalarda irodaviylik shakllanib, tortinchoqlik yo‘qola boradi. Shu tarzda musiqiy faoliyatlar bolalar shaxsi-ning ma’naviy – madaniy sifatlarini shakllantirish uchun kerakli bo‘lgan shart- sharoit-larni ta’minlaydigan va ularning umumiy madaniy saviyasiga asos soladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
