1-Мавзу. Креатив педагогиканинг умумий асослари Режа



Download 41,77 Kb.
bet1/4
Sana21.02.2022
Hajmi41,77 Kb.
#69892
  1   2   3   4
Bog'liq
1- Maruza


1-Мавзу. Креатив педагогиканинг умумий асослари
Режа:
1. “Креативлик” ва “Креатив педагогика” тушунчаларининг моhияти.
2. Креатив педагогиканинг маqсади, вазифалари, объектти ва предмети.
3. Креатив педагогиканинг таркибий тузилмаси ва асосий категориялари.
1. “Креативлик” ва “Креатив педагогика” тушунчаларининг моhияти.
Замонавий педагогикада “креатив педагогика” тушунчаси qo`лланила бошлаганига hали у qадар кo`п ваqт бo`лмади. Бироq, o`qитиш жараёнига инновацион hамда ижодкорлик ёндашувларини qарор топтиришга бo`лган эhтиёж “Креатив педагогика”нинг педагогик туркум фанлар орасида мустаqил предмет сифатида шаклланишини таъминлади. Ушбу предмет асосларини педагогика тарихи, умумий ва касбий педагогика hамда психология, хусусий фанларни o`qитиш методикаси, таълим технологияси ва касбий этика каби фанларнинг методологик g`оялари ташкил этади. “Креатив педагогика” фанинингумумий асослари мутахассис, шу жумладан, бo`лажак мутахассисларнинг касбий камол топишлари учун зарур шарт-шароитни яратишга хизмат qилади.
Шахснинг мутахассис сифатида касбий камол топиши, ривожланиши o`з моhиятига кo`ра жараён тарзда намоён бo`лади. Касбий етуклик инсон онтогенезининг муhим даврлари касбий камол топиш, ривожланиш g`ояларининг qарор топиши (14-17 ёш)дан бошланиб, касбий фаолиятнинг якунланиши (55-60 ёш)гача бo`лган жараёнда кечади. Ижодкор шахснинг шаклланиши ва ривожланиши унинг ички ва ташqи олами o`згаришининг o`заро мос келиши, ижтимоий-иqтисодий шарт-шароитлар hамда инсон онтогенгизи–туg`илишидан бошлаб то умрининг охирига qадар узлуксизлик, ворисийликни таqозо этадиган фаолият мазмунига боg`лиq.
Маълумки, касбий тажриба билим, кo`никма ва малакаларнинг интегратсияси сифатида акс этади. Бироq, касбий-ижоий фаолият кo`никмаларининг o`злаштирилиши нафаqат амалий кo`никма ва малакаларнинг интегратсияси, мутахассис сифатида фаолиятни самарали ташкил этиш усул ва воситаларини ишлаб чиqишни эмас, шу билан бирга касбий ижодкорлик методологиясидан хабардор бo`лиш, ижодий тафаккурни ривожлантириш ва креатив характерга эга шахсий сифатларининг етарли даражада o`злаштирилиши талаб этади.
Ижодкор шахснинг шаклланишини шахснинг o`заро мос тарзда бажарилган ижодий фаолият ва ижодий маhсулотларни яратиш борасидаги ривожланиши сифатида белгилаш мумкин. Ушбу жараённинг суръати ва qамрови биологик ва ижтимоий омиллар, шахснинг фаоллиги ва креатив сифатлари, шунингдек, мавжуд шарт-шароит, hаётий муhим ва касбий шартланган hодисаларга боg`лиq. Замонавий шароитда педагогнинг креативлик сифатларига эга бo`лиши таqозо этади.
Сo`нгги йилларда етакчи хорижий мамлакатларнинг таълим тизимида бола ва талаба (o`qувчи )бола ларда креативлик сифатларини шакллантириш масаласига алоhида, жиддий эътибор qаратилмоqда. Буни Бронсон, Меррийман (2010 й.), Кен Робинсон (2007 й.), Фишер, Фрей (2008 й.), Бегетто, Кауфман (2013 й.), Али (2011 й.), Треффингер (2008 й.) ва б. томонидан олиб борилган кo`плаб тадqиqотлар, уларнинг натижалариан кo`риш мумкин.
Биргина Кен Робинсон томонидан 2007 йилда тайёрланган “Мактаб креативликни барбод этяптими?” номли видео лавhани ЁуТубе сайтида 5 млн марта томоша qилинган. Qолаверса, тарбиячилар креативлик асосларини o`рганишга жиддий киришганлар (Бегетто, Кауфман, 2013 й.). Тарбиячиларда педагогик фаолиятни креатив ёндашув кo`никма, малакаларини шакллантириш hамда ривожлантиришга доир адабиётлар чоп этиляпти, Таълим департаменти томонидан тайёрланган видео лавhаларга асосланувчи ноанъанавий дарслар ташкил этиляпти (Али, 2011; Таълим департаменти, 2013 й.).
Салмоqли амалий ишлар олиб борилаётганлигига qарамай, кo`пчилик тарбиячилар hали hануз шахс (o`зларида hамда талаба (o`qувчи )бола ларда креативлик сифатларини qандай qилиб самарали шакллантириш тажрибасини o`злаштира олмаяптилар.
Таълим тизимини бошqариш органлари hар йили таълим муассасаларида юqори самарадорликка эришишга эътибор qаратади. Ана шу маqсадда o`qув дастурини ишлаб чиqилади, янги o`qув дарсликлари яратилади. Бу эса hам талаба (o`qувчи )бола лар, hам тарбиячиларни касбий o`сишларига ёрдам беради. Олиб бориладиган амалий hаракатлар талаба (o`qувчи )бола ларда ютуqларга эришиш, олg`а интилишга бo`лган эhтиёжни муайян аражада юзага келтиради, уларнинг o`qув-билиш qобилиятларини бир qадар ривожлантиришга ёрдам беради.
Бироq, o`qув йилининг охирида келиб олий таълим муассасаларида талаба (o`qувчи )бола ларнинг фанларни o`злаштиришларида юqори даражадаги ижобий натижалар кузатилмаяпти. Кo`плаб талаба (o`qувчи )бола ларнинг таълим олишга нисбатан qизиqиши йo`qолган. Бунинг натижасида тарбиячилар hам аввалгидек завqу шавq билан касбий фаолиятни ташкил этишни o`йлашмаяпти. Таълим тизимини бошqарувчи органлар таълим олишга нисбатан хоhиш-истаги бo`лмаган талаба (o`qувчи )бола лар, бу каби таълим олувчиларни o`qитишни истамаётган тарбиячилар фаолиятини o`згартириш борасида янгидан-янги чора-тадбирлар белгиланса-да, аhвол o`згаришсиз qолмоqда.
Бунинг сабаби нимада? Балки дарсларнинг аввалдан o`йлаб, режалаштирилиб qo`йилиши талаба (o`qувчи )бола лар учун qизиq бo`лмаётгандир, балки балки таълим мазмунининг муайян qолипга солинганлиги талаба (o`qувчи )бола лар учун hеч qандай стимул бермаётгандир, раg`бат билдирмаётгандир. O`qув машg`улотларининг аввалдан режалаштирилишидан воз кечиш, талаба (o`qувчи )бола ларда танqидий, креатив тафаккурни шакллантириш ва ривожлантириш, уларни ижодий фикрлаш, янги g`ояларни o`йлаб топишга мажбур qилиш таълим олишга бo`лган муносабатни o`згартириш, уларни ютуqларга эришишга раg`батлантиришда асосий омил бo`лар. O`qув машg`улотларида етишмаётган омил – креативлик саналади
Шахсда креатиqлик сифатларини ривожлантириш жараёнининг умумий моhиятини тo`лаqонли англаш учун дастлаб “креативлик” тушунчасининг маънони тушуниб олиш талаб этилади. Кен Робинсоннинг фикрига кo`ра, “креативлик – o`з qийматига эга оригинал g`оялар мажмуи” (Аззам, 2009 й.)
саналади. Гарднер эса o`з тадqиqотларида тушунчани шундай изоhлайди:
“креативлик – шахс томонидан амалга ошириладиган амалий hаракат бo`либ, у o`зида муайян янгиликни акс эттириши ва маълум амалий qийматга эга бo`лиши лозим”. Эмебайл (1989 й.)нинг ёндашуви нуqтаи назаридан ифодаланса, креативлик “муайян соhа бo`йича o`злаштирилган пухта билимлар билан бирга юqори даражада ноодатий кo`никмаларга hам эга бo`лиш” демакдир.
Кo`плаб тадqиqотларда интеллект ва креативлик o`ртасидаги алоqадорликхусусида турлича qарашлар мавжуд. Бир гуруh тадqиqотчилар улар o`ртасида hеч qандай боg`лиqлик йo`q эканлигини уqтирсалар, иккинчи гуруh вакиллари кретивлик ва интеллект даражаси бир-бирига боg`лиq эканлигини таъкидлайдилар (Ким, 2005 й.).
“Креативлик” тушунчаси o`зида маданий хилма-хилликни акс эттиради. G`арб кишилари учун креативлик, умуман олганда, янгилик саналади. Улар креативлик негизида ноанъанавийлик, qизиqувчанлик, тасаввур, hазил-мутойиба туйg`уси ва эркинлик мавжуд бo`лишига эътиборни qаратадилар (Мёрдок, Ганим, 1993 й.; Штернберг, 1985 й.). Шарqликлар эса, аксинча, креативликни эзгуликнинг qайта туg`илиш жараёни, деб тушунадилар (Хуи, Стернберг, 2002 й.; Рудович, Хуи, 1997 й.; Рудович, Юйе, 2000 й.). Гарчи g`арблик ва шарqликларнинг креативлик борасидаги qарашлари турлича бo`лса-да, бироq, hар икки маданият вакиллари hам мазкур сифат ва унга эгаликни юqори баhолайдилар (Кауфман, Лан, 2012 й.).
Кo`пгина тарбиячилар o`зларида креативлик qобилиятини мавжуд эмас, деб hисоблайдилар. Буни икки хил сабаб билан асослаш мумкин: биринчидан, аксарият тарбиячилар hам аслида “креативлик” тушунчаси qандай маънони англатишини етарлича изоhлай олмайдилар; иккинчидан, креативлик негизида бевосита qандай сифатлар акс этишидан бехабарлар.
Айни o`ринда шуни алоhида qайд этиб o`тиш жоизки, hар бир шахс табиатан креативлик qобилиятига эга. Хo`ш, тарбиячилар o`зларида креативлик qобилияти мавжудлигини qандай намоён эта олишлари мумкин. Бу o`ринда Патти Драпеау шундай маслаhат беради: “Агарчи o`зингизни креатив эмасман деб hисобласангизда, hозирданоq креатив тафаккурни ривожлантиришга qаратилган дарсларни ташкил эта бошлашингизни маслаhат бераман. Аслида, гап сизнинг ижодкор ва креатив бo`лганингиз ёки бo`лмаганингизда эмас, балки дарсларни креативлик руhида ташкил этишингиз ва янги g`ояларни амалда синашга интилишингиздадир”.
Патти Драпеау нуqтаи назарига кo`ра креатив фикрлаш, энг аввало, муайян масала юзасидан hар томонлама фикрлаш саналади. Hар томонлама фикрлаш талаба (o`qувчи )бола лардан o`qув топшириg`и, масаласи ва вазифаларини бажаришда кo`плаб g`ояларга таянишни талаб этади. Бундан фарqли равишда бир томонлама фикрлаш эса биргина тo`g`ри g`ояга асосланишни ифодалайди. Мушоhада юритишда масала юзасидан бир ва кo`п томонлама фикрлашдан бирини инкор этиб бo`лмайди. Бинобарин, бир ва hар томонлама фикрлаш креативликни шакллантиришда бирдек аhамият касб этади. Яъни, топшириqни бажариш, масалани ечишда талаба (o`qувчи )бола ечимнинг бир неча вариантини излайди (кo`п томонлама фикрлаш), кейин эса энг маqбул натижани кафолатловчи биргина тo`g`ри ечимда тo`хталади (бир томонлама фикрлаш).
Юqорида билдирилган фикрларга таянган hолда “креативлик” тушунчасини qуйидагича шарhлаш мумкин:
Креативлик (лот., инг. “cреате ” – яратиш, “cреативе” – яратувчи, ижодкор) –
индивиднинг янги g`ояларни ишлаб чиqаришга тайёрликни тавсифловчи ва мустаqил омил сифатида иqтидорлиликнинг таркибига кирувчи ижодий qобилияти Шахснинг креативлиги унинг тафаккурида, мулоqотида, hис-туйg`уларида, муайян фаолият турларида намоён бo`лади. Креативлик шахсни яхлит hолда ёки унинг муайян хусусиятларини тавсифлайди. Креативлик иqтидорнинг муhим омили сифатида hам акс этади. Qолаверса, креативлик зеhни o`ткирликни белгилаб беради, “ талаба (o`qувчи )бола лар эътиборини таълим жараёнига фаол жалб этишни таъминлайди”.
Хорижий мамлакатларда барча соhаларнинг мутахассислари каби тарбиячилар hам o`зларида креативлик сифатлари мавжудлиги ва унинг даражасини аниqлаб боради. Бунинг учун улар Э.П.Торренс томонидан 1987 йилда асосланган ва шахснинг креатив тафаккурга эгалигини аниqловчи тестдан o`тади. Мазкур тест шахс креативлиги ва унинг даражасини ижодий фаолиятни ташкил этишдаги фаоллик, тезкор фикрлаш, o`зига хос (оргинал)лик ва такомиллашганлик каби мезонлар бo`йича баhолаш имкониятини яратади. Бола томонидан тавсия этилган саволларга бериладиган жавоблар айнан мана шу тo`ртта мезонни qанотлантириши лозим Э.П.Торренс фикрича, “креативлик”тушунчаси негизида qуйидаги ёритилади:
- муаммони ёки илмий фаразларни илгари суриш;
- фаразни текшириш ва o`згартириш;
- qарор натижаларини шакллантириш асосида муаммони аниqлаш;
- муаммо ечимини топишда билим ва амалий hаракатларнингo`заро qарама-qаршилигига нисбатан таъсирчанлик Креатив фикрлаш hар бир ижтимоий соhада яqqол акс этиши мумкин Тарбиячининг ижодкорлиги эса у томонидан ташкил этиладиган касбий фаолиятни ташкил этишга ижодий (креатив) ёндашувида акс этади. Сo`нгги йилларда ушбу hолат “педагогик креативлик” тушунчаси билан ифодаланмоqда.
Педагогик креативлик – педагогнинг анъанавий педагогик фикрлашдан фарqли равишда таълим ва тарбия жараёнини самарадорлиги таъминлашга хизмат qилувчи янги g`ояларни яратиш, шунингдек, мавжуд педагогик муаммоларни ижобий hал qилишга бo`лган тайёргарлигини тавсифловчи qобилияти “Креатив педагогика” qуйидаги икки hолатни кафолатлай олиши зарур:
1) тарбиячилар томонидан o`qув фанларини паст o`злаштираётган ва уларини o`рганишни зерикарли деб hисоблаётган талаба (o`qувчи )бола лар эътиборларини фан асосларини o`злаштиришга жалб этиш;
2) тарбиячиларга талаба (o`qувчи )бола ларда креатив фикрлаш ва ижодий фаолият натижаларини раg`батлантиришга хизмат qиладиган стратегия ва воситаларни тавсия этиш qилиш орqали аудиторияда улардан самарали фойдаланишлари учун имконият яратиш.
Педагогнинг креативлик сифатларига эга бo`лмаслиги туфайли талаба (o`qувчи )бола лар hам qизиqарли ва ажойиб g`ояларга эга бo`лсалар-да, бироq, уларни ифодалашда сусткашликка йo`л qo`яди. Бунинг сабабли таълим жараёнида qo`лланилаётган методлар талаба (o`qувчи )бола ларда эркин, мустаqил фикрлаш кo`никмаларини шакллантиришга хизмат qилмаслиги билан белгиланади. Муаллиф томонидан тавсия qилинган восита ва стратегиялар талаба (o`qувчи )бола ларда креативликни ривожлантиришда тарбиячилар учун qo`л келади hамда талаба (o`qувчи )бола ларда o`qув фанларини o`рганишга бo`лган qизиqиш, интилишни ривожлантиради Касбий фаолиятда педагогнинг креативлиги турли шаклларда намоён бo`лади. Улар qуйидагилардир:
Педагогик креативликнинг асосий шакллар
1.Таълим жараёнини qизиqарли, жонли, жo`шqин ташкил этиш
2.Меёрий hужжатлар (o`qув фанлари бo`йича ДТС, o`qув дастури ва режалари)ни тайёрлаш
3.O`qув манбалари (дарслик, o`qув-методик ва методик qo`лланма, тавсиянома, луg`ат, энциклопедия, атлас, иш дафтари ва б.)ни яратиш 4.Таълим жараёни ва маънавий-маърифий ишлар лойиhаларини тайёрлаш
5.O`qув ахборотлари, назорат hамда синов топшириqларини шакллантириш
6.Илмий-тадqиqотларни муваффаqиятли олиб бориш
7.Илмий ва методик анжуманларда фаол иштирок этиш, чиqишлар qилиш
8.Илмий, илмий-методик ва методик ишларни чоп эттириш
9.Даврий hисоботларни топшириш, аттестациядан o`тиш
Педагог томонидан ушбу шаклларда касбий фаолиятнинг самарали ташкил
этилиши унинг креативлиги qай даражаа эканлигига боg`лиq бo`лади.



Download 41,77 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3   4




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish