1-Мавзу. "Корхоналарни ривожлантириш стратегияси" фанининг

5. Мулк шаклига кўра тузилма 
Инвестициянинг технологик тузилмаси – бу қурилиш-монтаж 
ишларини бажариш, асбоб-ускуналар, машиналар ва бошқа меҳнат 
воситаларини сотиб олиш ҳамда лойиҳавий-қидирув ишларини 
амалга ошириш бўйича харажатларнинг ўзаро фоизлардаги 
нисбатидир. Иқтисодий жихатдан фойдалироқ бўлиб шундай тузилма 
ҳисобланадики, унда қурилиш-монтаж ишларига ҳаражатларнинг 
улуши камайиб боради ва ишлаб чиқариш асбоб-ускуналарига 
кетадиган ҳаражатлар қисми нисбатан тезроқўсиб боради. Бироқ 
технологик тузилма яратилаётган асосий фондларнинг характери ва 
қурилиш тармоғига сезиларли даражада боғлиқ.
Ҳозирги пайтда иқтисодиёт ривожланишига киритилувчи 
капитал қўйилмаларнинг умумий ҳажмида қуйидаги тузилма вужудга 
келди: қурилиш-монтаж ишлари харажатлари - 55-60%, машина ва 
ускуналар сотиб олишга сарфланувчи харажатлар - 35-30%, 
лойиҳа

қидирув ва бошқа илмий ишланмаларга сарфланувчи 
харажатлар - 10%. 
Инвестицияларнинг такрор ишлаб чиқариш тузилмаси 
янги қурилишларга қилинаётган харажатлар билан, фаолият 
юритаётган корхонани реконструкция қилиш, кегайтириш ва техник 
қайта қуроллантириш ҳаражатлари орасидаги шунингдек, асосий 
фондларни эскириши сабабли чиқарилишини қоплаш харажатлари 
ўртасидаги ўзаро нисбатни ўзида акс эттиради. 
Бугун инвестицион сиёсат қайта таъмирлашга, фаолият 
юритаётган корхоналарни техник таъмирлаш ва кенгайтиришга 

---

373 
ажратилаётганган ҳаражатларини кўпайтиришга, янги қурилишни 
улушини эса қисқартиришга сезиларли бурилиш қилмоқда, 
ваҳоланки, янги қурилишларсиз илмий – техника тараққиётига ва 
рақобатбардош замонавий кўринишдаги маҳсулотлар ишлаб 
чиқаришга эришиш қийин.
Тармоқлараро тузилма халқ 
хўжалигининг асосий 
тармоқлари ўртасида ва уларни ичида инвестицияларнинг
тақсимланишини 
фоизларда 
акс 
эттиради. 
Масалан, 
инвестицияларнинг умумий ҳажмидан саноатни қишлоқ хўжалиги, 
транспорт ва алоқа, қурилиш индустриясини ривожлантиришга 
йўналтирилган улушлари - бу тармоқлараро тақсимланиш ва капитал 
қўйилмалар 
тузилмаси; 
саноатга 
киритилаётган 
капитал 
қўйилмаларнинг умумий хажмидан машинасозлик, кимё, ёқилғи 
саноати, қурилиш материаллари саноатини ривожлантиришга 
сарфланадиган улушлари – бу инвестицияларнинг тармоқлар 
ичидаги тузилмаси.