1-Мавзу. "Корхоналарни ривожлантириш стратегияси" фанининг

Монопол фойда ёки иқтисодий рента — бу, чекланган ишлаб 
чиқариш омилларидан фойдаланиш натижасида содир бўлган фойда 
ҳисобланади. Масалан, иккита корхона бир хил ерга эга бўлиб, ерни 
олиш билан боғлиқ харажатлар бир хил бўлишган шароитида 
биринчи ер транспорт тармоғига яқин бўлганлиги учун маҳсулотни 
ташишга 10 млн. сўм кам сарф қилиниши мумкин, ана шу 10 млн. сўм 
унинг қўшимча фойдаси ҳисобланади. Иқтисодий рента ишлаб 
чиқариш омиллари чекланганлигидан келиб чиқади ва у ёки бу ишлаб 
чиқариш омилига бериш ҳолатини билдирган баҳо билан шу 
омилнинг энг кам баҳоси ўртасидаги фаркдан иборат бўлади. 
Максимал фойда — бу, бир бирлик қўшимча маҳсулотни 
сотишдан олинган бу,
бир бирлик қўшимча маҳсулотни сотишдан 
олинган даромадни шу бир бирлик қўшимча маҳсулотга қилинган 
харажат миқдори билан баб-баробар келиши натижасида олинган 
фойда. Шу ҳолда рентабелликнинг энг юқори даражасига эришилган 
бўлади. Шунга кўра, фойдани максималлаштириш дегани, энг юқори 
рентабелликни таъминлаш, деганидир. 

---

297 
36 - жадвал.
2018 йилнинг январь-ноябрида иқтисодий фаолият турлари 
бўйича зарар кўрган корхона ва ташкилотларнинг молиявий
натижалари
 
 
 
Зарарларнинг асосий қисми электр, газ, буғ билан таъминлаш ва 
ҳавони кондициялаш – 277,9 млрд. сўм (жами зарарнинг 41,4 %), 
савдо – 105,6 млрд. сўм (15,7 %), ишлаб чиқарадиган саноат – 86,4 
млрд. сўм (12,9 %), санъат, кўнгил очиш ва дам олиш – 71,0 млрд. сўм 
(10,6 %), ташиш ва сақлаш – 65,2 млрд. сўм (9,7 %). 
Фойда олишнинг асосий манбалари қуйидагилар: 

---

298 
биринчи манба корхонанинг маҳсулотнинг у ёки бу турини 
ишлаб чиқаришдаги монополия ҳолати ёки маҳсулотнинг нодирлиги 
ҳисобига шаклланади. Бу манбанинг сақланиши маҳсулотни доимий 
равишда янгилаб боришни кўзда тутади;