1-Mavzu: Kirish. Mehnatni muhofaza qilish fanining asosiy mazmuni, maqsadi va vazifalari

3.Tatillar. 28

1. Qonunchiligimizga muvofiq, barcha xodimlar uchun xaftasigaish vaqtining normasi qancha? 30

2. Ish vaqtining turlari qaysilar? 30

3. Mehnat Kodeksining 123 moddasida nazarda tutilgan normaga muvofiq ish vaqtining muddati necha soatdan ortib ketmasligi kerak? 30

4.Ish vaqtining qisqartirilgan muddati kimlar uchun belgilangan? 30

5. «Xotin - qizlarga imtiyozlar» to'g'risidagi qonun qachon qabul qilingan? 30

6. Xodim mehnat vazifalarini bajarishdan holi bo'lgan va bundan o'z ixtiyoriga ko'ra foydalanishi mumkin bo'lgan vaqt bu... 30

7.Dam olish vaqtining turlari to'g'ri ko'rsatilgan qatorni belgilang. 30

8. Qonunda yillik asosiy ta'tilning muddati kamida qancha ish kunidan iborat etib belgilangan? 31

9. Yillik uzaytirilgan ta'tillar kimlarga nisbatan beriladi? 31

10. Ta'til berish vaqti haqida xodim ta'til boshlanishidan kamida necha kun oldin xabardor qilinishi kerak? 31

2. Buyumlarga qo‘yiladigan talablar. 66

2. Buyumlarga qo‘yiladigan talablar. 69

Mamuriy binolarda va sanoat korxonalarida, yonuvchi ashyolar va portlovchi moddalar saqlanadigan omborxonalar yonida, yong’in xavfi mavjud bo’lgan joylarda o’t o’chirishda qo’llaniladigan asboblar o’rnatilgan bo’lishi shart. 99

Birlamchi o’t o’chirish vositalariga tashkilot ishchi va xizmatchilari yoki ixtiyoriy yong’ln navbatchisi a’zolari tomonidan ishlatishga mo’lajallangan yong’inga qarshi qalqonlarda izohlangan oddiy asboblar va uskunalar kiradi. Unda yong’in havfsizligi me’zonlariga ko’ra quydagi o’t o’vhirish vositalari va asboblari zarur bo’lganda oson olinadigan olinadigan qilib osib qo’yilgan bo’lishi zarur: ikki dona qo’lda ishlatiladigan ko’pikli va korbanat angidiridli o’t o’chirgich, ikki dona bolta, ikki dona suv sepish elastik shlankasi va suv sepish stvoli, suv bo’chkasi, qum solingan quti, ikki dona konussimon chelak, ikki dona belkurak,ilgakli changak, mis uchli lom, yong’in xavfsizligi qoidalari, yong’in o’chiruvchi navbatchining ish jadvali. 99

18-Amaliy ish № 2: Yong‘in muhofazasini tashkil etish va yong‘inni o‘chirish. 114

Reja: 114

3. O’t o’chirish texnik vositalari va ularning vazifasi. 114

Mamuriy binolarda va sanoat korxonalarida, yonuvchi ashyolar va portlovchi moddalar saqlanadigan omborxonalar yonida, yong’in xavfi mavjud bo’lgan joylarda o’t o’chirishda qo’llaniladigan asboblar o’rnatilgan bo’lishi shart. 115

Birlamchi o’t o’chirish vositalariga tashkilot ishchi va xizmatchilari yoki ixtiyoriy yong’ln navbatchisi a’zolari tomonidan ishlatishga mo’lajallangan yong’inga qarshi qalqonlarda izohlangan oddiy asboblar va uskunalar kiradi. Unda yong’in havfsizligi me’zonlariga ko’ra quydagi o’t o’vhirish vositalari va asboblari zarur bo’lganda oson olinadigan olinadigan qilib osib qo’yilgan bo’lishi zarur: ikki dona qo’lda ishlatiladigan ko’pikli va korbanat angidiridli o’t o’chirgich, ikki dona bolta, ikki dona suv sepish elastik shlankasi va suv sepish stvoli, suv bo’chkasi, qum solingan quti, ikki dona konussimon chelak, ikki dona belkurak, ilgakli changak, mis uchli lom, yong’in xavfsizligi qoidalari, yong’in o’chiruvchi navbatchining ish jadvali. 115

Bunday qalqonlar mamuriy binoning hovli tomonida, binoga kirish eshigi yaqinida joylashtiradi. Ishlab chiqarish korxonalarida yong’in havfi mavjud bo’lgan sexlar va omborxonalarga kirisheshiklariga yaqin joyda joylashtiriladi.Himoyalanayotgan hududning har 5000 m² ga 1 ta qalqon o’rnatiladi. 115

Ishlatish shartlari: Xarorat, ⁰S -20 dan + 70 gacha

1. Ish vaqti tushunchasi va rejimi. 23

2. Dam olish vaqti tushunchasi va turlari. 23

3. Mehnat ta’tili va ishlanmaydigan kunlar. 23

Ish vaqti rejimi. 26

3.Tatillar. 28

1. Qonunchiligimizga muvofiq, barcha xodimlar uchun xaftasigaish vaqtining normasi qancha? 30

2. Ish vaqtining turlari qaysilar? 30

3. Mehnat Kodeksining 123 moddasida nazarda tutilgan normaga muvofiq ish vaqtining muddati necha soatdan ortib ketmasligi kerak? 30

4.Ish vaqtining qisqartirilgan muddati kimlar uchun belgilangan? 30

5. «Xotin - qizlarga imtiyozlar» to'g'risidagi qonun qachon qabul qilingan? 30

6. Xodim mehnat vazifalarini bajarishdan holi bo'lgan va bundan o'z ixtiyoriga ko'ra foydalanishi mumkin bo'lgan vaqt bu... 30

7.Dam olish vaqtining turlari to'g'ri ko'rsatilgan qatorni belgilang. 30

8. Qonunda yillik asosiy ta'tilning muddati kamida qancha ish kunidan iborat etib belgilangan? 31

9. Yillik uzaytirilgan ta'tillar kimlarga nisbatan beriladi? 31

10. Ta'til berish vaqti haqida xodim ta'til boshlanishidan kamida necha kun oldin xabardor qilinishi kerak? 31

2. Buyumlarga qo‘yiladigan talablar. 66

2. Buyumlarga qo‘yiladigan talablar. 69

Mamuriy binolarda va sanoat korxonalarida, yonuvchi ashyolar va portlovchi moddalar saqlanadigan omborxonalar yonida, yong’in xavfi mavjud bo’lgan joylarda o’t o’chirishda qo’llaniladigan asboblar o’rnatilgan bo’lishi shart. 99

Birlamchi o’t o’chirish vositalariga tashkilot ishchi va xizmatchilari yoki ixtiyoriy yong’ln navbatchisi a’zolari tomonidan ishlatishga mo’lajallangan yong’inga qarshi qalqonlarda izohlangan oddiy asboblar va uskunalar kiradi. Unda yong’in havfsizligi me’zonlariga ko’ra quydagi o’t o’vhirish vositalari va asboblari zarur bo’lganda oson olinadigan olinadigan qilib osib qo’yilgan bo’lishi zarur: ikki dona qo’lda ishlatiladigan ko’pikli va korbanat angidiridli o’t o’chirgich, ikki dona bolta, ikki dona suv sepish elastik shlankasi va suv sepish stvoli, suv bo’chkasi, qum solingan quti, ikki dona konussimon chelak, ikki dona belkurak,ilgakli changak, mis uchli lom, yong’in xavfsizligi qoidalari, yong’in o’chiruvchi navbatchining ish jadvali. 99

18-Amaliy ish № 2: Yong‘in muhofazasini tashkil etish va yong‘inni o‘chirish. 114

Reja: 114

3. O’t o’chirish texnik vositalari va ularning vazifasi. 114

Mamuriy binolarda va sanoat korxonalarida, yonuvchi ashyolar va portlovchi moddalar saqlanadigan omborxonalar yonida, yong’in xavfi mavjud bo’lgan joylarda o’t o’chirishda qo’llaniladigan asboblar o’rnatilgan bo’lishi shart. 115

Birlamchi o’t o’chirish vositalariga tashkilot ishchi va xizmatchilari yoki ixtiyoriy yong’ln navbatchisi a’zolari tomonidan ishlatishga mo’lajallangan yong’inga qarshi qalqonlarda izohlangan oddiy asboblar va uskunalar kiradi. Unda yong’in havfsizligi me’zonlariga ko’ra quydagi o’t o’vhirish vositalari va asboblari zarur bo’lganda oson olinadigan olinadigan qilib osib qo’yilgan bo’lishi zarur: ikki dona qo’lda ishlatiladigan ko’pikli va korbanat angidiridli o’t o’chirgich, ikki dona bolta, ikki dona suv sepish elastik shlankasi va suv sepish stvoli, suv bo’chkasi, qum solingan quti, ikki dona konussimon chelak, ikki dona belkurak, ilgakli changak, mis uchli lom, yong’in xavfsizligi qoidalari, yong’in o’chiruvchi navbatchining ish jadvali. 115

Bunday qalqonlar mamuriy binoning hovli tomonida, binoga kirish eshigi yaqinida joylashtiradi. Ishlab chiqarish korxonalarida yong’in havfi mavjud bo’lgan sexlar va omborxonalarga kirisheshiklariga yaqin joyda joylashtiriladi.Himoyalanayotgan hududning har 5000 m² ga 1 ta qalqon o’rnatiladi. 115

kelinmoqda. Bu esa avtomatik yong'in xabarlovchilarining ham yangi avlodlari yoki turlarning yaratilishi va rivojlanishini taqazo etadi.

Yong'inni tez va samarali o'chirish asosan, uning aniqlanish reaksiyasi tezligiga, yong'inni mahalliylashtirishga yo'naltirilgan chora-tadbirlarning tezlik bilan bajarilishiga bog'liqdir. Yong'inning rivojlanish dinamikasi quyidashlarga bog'liq:

• 
  binoning konstruktiv xususiyatlariga;
  
• 
  yonuvchan va portlashdan xavfli moddalarning hajmiga;
  
• 
  xonadagi (binodagi) odamlar soniga va ularning yong'inga qarshi chora-tadbirlarni belgilashga tayyorgarlik darajasiga;
  
• 
  yong'indan xabarlovchi tizimlarning, avtomatik yong'in o'chirish qurilmalari va odamlarni ogohlantirish tizimlari mavjud yoki mavjud emasligiga bog'liq.
  

Shuni ta'kidlash lozimki, yuqorida tilga olingan omillarning barchasi yong'in xavfsizligini ta'minlashda muhim ahamiyatga ega. Yong'inga qarshi qo'llangan chora-tadbirlar yong'inni boshlang'ich 10 daqiqa ichidagi davrida samarali kuchga egadir. Shuning uchun jabhalarda zamonaviy va ishonchli yong'inga qarshi avtomatik tizimlar qo'llanilishi lozim va ular quyidagilarni ta'minlashi kerak:

• 
  avtomatik yong'in xabarlovchilari bilan jihozlanishini;
  
• 
  tutunni so'rib tashlash va ortiqcha havo bosimini yaratilishini;
  
• 
  yong'inni faol o'chirishni;
  
• 
  yong'inga qarshi suv havzalarini nazorat qilinishi va boshqarib borilishini;
  
• 
  liftlarni nazorat qilish va boshqarishni;
  
• 
  zahira eshiklarining ochilishini ta'minlashni;
  
• 
  odamlarni yong'in haqida ogohlantirishni.
  

Yong'inni tezkoraniqlash, uni mahalliylashtirish va o'chirishda katta ahamiyatga ega bo'lgan avtomatik yong'in xabarlovchi va avtomatik yong'in o'chirish tizimlarining ahamiyati naqadar katta ekanligini anglatadi. "Avrora" rusumidagi yong'in xabarlovchilari yong'in o'chirish avtomatikasi texnologiyasi yutuqlarining eng oxirgi yutuqlaridan hisoblanadi. "Avrora" rusumidagi yong'in xabarlovchilari Respublikamizning iqlim sharoitlariga mosligi tufayli bino va inshootlarda keng qo'llanilib kelinmoqda. Xabarlovchining umumiy ko'rinishi tasvirlangan.

"Avrora" rusumidagi yong'in xabarlovchilarining konstruktiv xususiyatlariga e'tibor qaratadigan bo'lsak, asosiy ikkita chang to'plagichli ikki qavatli himoyalangan kameradan iborat. Bundan tashqari yorug'lik va quyosh nuridan himoyalangan tizimga ega. U tashqi tomondan to'r shaklidagi qobiq bilan himoyalangan bo'lib, har qanday hasharot va tashqi omillardan saqlaydi.

Shuningdek, xabarlovchi hamma tomonlama tutunning harakatini tez va ishonchli avtomatik aniqlaydi va tahlil qilish funksiyasiga ham egadir.

Хabarlovchining ishlash algoritmi quyidagidan iborat: - xabarlovchi yong'in va tutun holatini tez aniqlaydi, shu bilan birga yolg'on ishlashdan himoyalanganligi;

Har qanday yuqori va past haroratlarda aniq, ravon ishlashga mo'ljallangan bo'lib, ishchi elementlari yuqori sezgirligi va ishonchli ishlashi, ishlash ostonasining tezkorligi bilan boshqa xabarlovchilardan ajralib turadi;

-ham tutun, ham yong'inni tezkor aniqlash xususiyatiga ega.

"Avrora" rusumidagi yong'in xabarlovchisining umumiy ko'rinishi va

qirqimi.

Bu xabarlovchi yong'in xavfsizligining xalqaro standartlariga to'liq mos kelishi va bir qancha Yevropa mamlakatlarida sinovdan muvaffaqiyatli o'tganligi sababli keng ko'lamda qo'llanilib kelinmoqda. Shu bilan birga YeI 54 standartining (5,6) qismlari talablariga to'liq javob beradi.

Sezgirlik darajasi, (db/m)	0.05-0.2
Navbatchi holatda kuchlanishni iste'moli, (V)	9-31
Navbatchi holatda tok kuchini iste'moli, (mkA)	40
Gabarit o'lchamlari, (mm)	110x54
Ishchi muxitning chegaralangan harorati, (°S)	-40...+70
Himoya maydoni, (m^2)	55...35

Хabarlovchi uzluksiz 24 soat ishlashga mo'ljallangan va o'zining elastik- plastik xususiyati yuqoriligi, zarbalarga, yemirilish, zanglash holatlariga chidamlilik xususiyatiga ham egadir. Uzluksiz ishlashi kamida 5 yilga kafolatlangan.

O't o'chirish shlanglari.

Ushbu xabarlovchiga texnik xizmat ko'rsatish va montaj ishlariga ham iqtisodiy jihatdan samarali va oddiyligi bilan farqlanadi. Bir va ikki rangli indikatsiyalangan sezgirlik burchagi 3600 ga tengdir. Bu indikator hamma yo'nalish bo'yicha ko'rish, payqash xususiyatiga egadir. Xabarlovchiga ko'yilgan joy va hajmiga qarab qo'shimcha harakatlanuvchi indikator o'rnatish imkoniyati mavjud. Montaj bazasi bilan markaziy kontakt orasida joylashtirilganligi, montajning osonligi, ishchi elementlarini almashtirish osonligi bilan qulaydir.

Tannarxining arzonligi va yuqori darajada ishonchli ishlashi, maxsus tayyorlangan mikroxotirasining hamma tomondan muhofazalanganligi xabarlovchi uzoq muddat ishlashini ta'minlaydi. Elektr tokini nihoyatda kam iste'mol qilishi boshqa turdagi xabarlovchilarga nisbatan qo'llanishi ko'lamini kengaytiradi.

"Avrora" rusumidagi yong'in xabarlovchisining texnik tavsifi

Bunday rusumdagi xabarlovchilar yong'inni tez va sifatli aniqlash va tashvishli xabar berishi orqali, avvalambor vaqtdan yutish, keyin esa yong'inning boshlang'ich vaqtida samarali oldini olishga va o'chirishga erishish mumkinligini kafolatlaydi. O'zida "diqqat", "tayyorgarlik", "yong'in" holatlari to'g'risida to'liq "tashvish" xabarini beruvchi S-2000m rusumidagi ko'p funksiyaga ega bo'lgan qabul nazorat asbobiga xabar berishi, xabarlovchining ishlash jadalligini oshiradi.

Yong'inni aniqlash va uni o'chirishning avtomatik vositalari:

Yong'inni aniqlash va uni o'chirishning avtomatik vositalari, tashkilotning barcha ishlariga ta'sir etishi hamda katta moddiy zarar keltirishi mumkin bo'lgan hollarda qo'llaniladi. Bunday obyektlarga energetik qurilma, markaziy gaz stansiyasi, yengil yonuvchi va yonuvchi suyuqlik stansiyalari, xomashyo omborlari va yoqilg'i materiallari solishtirma sarfi 100 kg/m² dan ortiq bo'lgan binolar kiradi.

Yong'inni o'chirishning avtomatik vositalari yong'in joyini aniqlash va trevoga signalini berish hamda yong'inni o'chirish qurilmasini ishga tushirish moslamalaridan iborat bo'ladi. Bu qurilmaning ishlash tamoyili qo'riqlanadigan obyekt muhitidagi noelektrik fizik miqdorlarni elektrik signallarga aylantirib berishga asoslangan. Yong'in sodir bo'lgan taqdirda avtomatik yong'in xabar beruvchi qurilmada elektr signal hosil bo'ladi va bu signal sim orqali qabul qilish stansiyasiga uzatiladi.

Yong'inni avtomatik o'chirish qurilmalari foydalaniladigan o't o'chirish moddalarining turiga bog'liq holda suv bilan o'chiruvchi, suv- ko'pikli, havo-ko'pikli, gazli (uglerod ikki oksidi, azot va yonmaydigan gazlar), kukunli va kombinatsiyalashgan turlarga bo'linadi. Bu qurilmalar harakatga kelish vaqtiga qarab esa quyidagilarga bo'linadi: o'ta tez harakatga keluvchi (harakatga kelish vaqti 1 sek dan ortiq emas), tez harakatga keluvchi (kam inersiyali, harakatga kelish vaqti 30 sek), o'rta inersiyali (harakatga kelish vaqti 31—50 sek), inersiyali (harakatga kelish vaqti 60 sek dan yuqori). Ular ish vaqtining davomiyligiga bog'liq holda qisqa vaqt ta'sir etuvchi (15 daqiqagacha), o'rta davomiylikda (15—30 daqiqa) va uzoq vaqt ishlovchi (30 daqiqadan ortiq) turlarga bo'linadi.