1-мавзу: Кириш. Иммунология фани (предмети) ва вазифалари

9-мавзу: Гиперсезувчанлик (ҳаддан ташқари сезувчанлик) реакциялари 
Режа:
1.
Аллергия
.
Аллергик реакциялар классификацияси.
2.
Гипресезувчанлик реакциялари ҳақида тушунча. 
3.
Тез содир бўладиган типдаги гиперсезувчанлик. 
4.
Секин содир бўладиган типдаги гиперсезувчанлик. 
5.
Аутоиммунитет. 
Аллергия
(
аллергик реакциялар
–
гиперсезувчанлик реакциялари) организмнинг 
соғлом тўқималари зарарланиши билан кечадиган иммун тизимининг реакциялари 
саналади. Иммун тизими “бегона нарсалардан” организмни ҳимоя қиладиган механизмлар 
ва “ўзининг тўқималари” зарарлайдиган гиперсезувчанлик реакциялари механизмлари бир 
бирига ўхшайди. Шундай қилиб, иммун тизимининг компонентлари меъёрида саналган 
антителалар, лимфоцитлар ва бошқа хўжайралар инфекциялар билан курашишдан ташқари 
аллергик реакциялар ривожланишида шунингдек қон қуйишдаги реакцияларда, аутоиммун 
касалликларида ҳамда кўчириб ўтказилган органларнинг битиб кетмаслиги жараёнларида 
ҳам иштирок этади.
Одатда, аллергик реакция атамаси билан E (IgE) иммуноглобулинлар синфи 
антителасига жалб этиладиган жараёнларни англатади. Ушбу антителалар қондаги 
базофиллар сингари махсус хўжайралар билан ҳамда тўқималардаги йўғон хўжайралар 
билан бирикади. IgE билан боғлиқ хўжайранинг атигени билан учрашганда (мазкур 
ҳолатда аллерген номланади) ён атрофлардаги тўқималарни зараловчи моддани ажрата 
бошлайди. Назарий жиҳатдан иммун жавобини чақирувчи ҳар қандай нарса: чанг, ўсимлик 
гарди, дори ёки овқат маҳсулотлари сингари ҳар қандай антиген таъсир қилувчи нарсалар 
аллергенлар бўлиши мумкин.
Реакция турларига кўра аллергиянинг тўрт тури ажаратилади, булар: 

Тез содир бўладиган анафилактик реакциялар бўлиб, аллерген билан инсон 
организми учрашгандан сўнг бир неча дақиқа ёки 2-3 соатдан кейин намоён бўлади. Мазкур 
ҳолатда ёрқин ифода этилган физиологик таъсир қилувчи гистаминнинг каттагина 
миқдорини чиқариб юбориш ҳолати содир бўлади. Мазкур турга анафилактик шок, 
аллергик ринит, Квинке шиши, атопик (аллергик) бронхиал астма, эшак еми, ва болаларда 
учрайдиган деярли барча турдаги аллергиялар киради; 

Цитотоксик ёки цитологик намоён бўлишлар. Аввалги турдагидан тезроқ содир 
бўладиган ушбу реакциялар албатда хўжайраларнинг емирилиши ҳамда нобуд бўлишига 
олиб келади. Бунга гемолитик сариқ касал (гепатит) ҳамда чақалоқнинг онаси билан резус-
конфлектига иммун тизимининг жавоби сифатида янги туғилган гўдакларнинг анемияси, 
баъзи бир препаратларни қабул қилишдан кейинги асоратларнинг қолиши шунингдек қон 
қуйиш натижасида вжудга келган ҳар қандай турдаги реакциялар киради.

Иммунокомплексли реакциялар аллерген билан контактдан сўнг бир сутка 
мобайнида вужудга келади. Шу каби жараёнлар натиджасида капиллярларнинг ички 
деворларида жароҳатланишлар рўй беради. Одатда, бу ерда зардоб касаллиги, 
гломерулонефрит, аллергик конъюктивит, ревматоидли артрит, ситемали қизил пилдириқ, 
гемморрогик васкулит ҳамда аллергик дерматит сингари аллергия турлари мавжуд. 

---


Кечки гиперсенсибилизация маълум бир факторларнинг инсон организмига салбий 
таъсиридан сўнг бир неча кундан сўнг ривожланиши мумкин. Кўп ҳолларда бронхиал 
астма, ринит ҳамда контактли дерматит каби кўринишларда намоён бўлади.
