1-mavzu: kasbiy psixologiya” fanining predmeti, maqsadi va vazifalari. Reja

1. 
   O`QUV MATERIALLARI MA`RUZALAR MATNI
   

1-MAVZU: KASBIY PSIXOLOGIYA” FANINING PREDMETI, MAQSADI VA VAZIFALARI.
Reja:
1.1.Kasbiy psixologiya fanining tarixiy rivojlanish bosqichlari.
1.2.Kasbiy psixologiya fanining predmeti maqsad va vazifalari.
1.3.Kasbiy psixologiya fanining tadqiqot metodlari va o`rganish usullari.
1.4.Kasbiy psixologiya fanining boshqa fanlar bilan boq`liqligi. Zamonaviy psixologiya fanining asosiy yo’nalishlari.

1.1.Kasbiy psixologiya fanining tarixiy rivojlanish bosqichlari

Psixologiya fanining o’z oldiga vazifa qilib qo’yadigan muammolari juda xilma-xil bo’lib, u eng avvalo, psixik faoliyatning asosiy qonunini belgilash, uning rivojlanish yo’llarini aniqlash, har bir psixik prosessning asosida qanday mexanizm borligi, uning o’zgarish jarayonlarini ochib berish masalalarini o’rganadi. Psixologiya psixik faoliyatning u yoki bu sharoitda qanday ro’yobga chiqqanligini o’rganish bilangina shug’ullanib qolmasdan, bu jarayonlarni qanday boshqarib borish masalalarini ham ilmiy asosda o’rganadi.
Shuning uchun ham ilmiy psixologiya boshqa barcha o’rganilayotgan predmetlar orasida eng asosiy fanlardan hisoblanadiki, uning jamiyat rivojlanishi bilan ahamiyati yanada ortib va takomillashib boraveradi.
Psixologik fenomenga turlicha nazariya bilan yondashish mumkin. Biologik yondashuv miyadagi jarayonlarni va jismoniy o‘zgarishlarini o‘rganadi, masalan, yuz qizarishi, asabiylashish holatlari. Evolyutsion yondashuv uchun individning “g‘azab” holati geniga ta’siri e’tiborlidir. Bugungi kunda zamonaviy psixologik yondashuvlar ham psixologiyaning nazariyasini boyitib boradi. Ularni quyidagi jadvalda ko‘rish mumkin.¹
Psixologiya - o‘zi nima? degan savolga bir nechta psixologik ta’riflarni ko‘rish mumkin. Avvaliga psixik jarayonlarni o‘rgangan V.Vuntning fikricha, psixologiyaning asosiy vazifasi introspeksiya bo‘lib, u shaxsiy psixolog ya’ni emotsional holat va hissiy jarayonlarni o‘zi tahlil qilishidir. 1920 yillardan 1960 yilga qadar amerikalik psixolog J.B.Uotson introspeksiyani rad etib, psixologiyani xatti-harakati kuzatuvchi fan deb atadi. Psixologlar 1960 yillarda bu fanni xulq va ruhiy jarayonlar haqidagi fan deb atashgan. Ruhiy jarayonlar ichki subektiv jarayon bo‘lib, buni hulqiga qarab aniqlaymiz – his qilish, anglash, tush ko‘rish. O‘y-xayol hislardir. Psixologiya fan sifatida kuzatuv asosida fikrlarni tahlil qilish va g‘oyalarga baho berishga intiladi - degan ilmiy fikrlar ham bo‘lgan. Turli mazmundagi taassurotlar tufayli paydo bo’ladigan hissiy holatlar hayotimizning turli-tuman ko’rinishlaridirki, bularning hammasini psixologiya fani o’rganadi. 
Psixologiyaning o‘z chegaralari bor. U sizga aniq va yakuniy javob bermaydi. Masalan, Lev Tolstoyning quyidagi “Nima uchun yashayapman? Nimadir qilishim shartmi? Hayotda kutib turgan o‘limga bo‘ysunmaslikdan maqsad bormi”,-degan savollarga har bir shaxs o‘zicha javb beradi. Biroq psixologiya sizga odamning hissiyoti, o‘yi, xatti-harakatini yaxshiroq tushunishga yordam beradi.²
Psixologiya tarixida psixikaning paydo bo’lishi haqida yana bir qancha turli-tuman fikrlar bor. Uzoq asrlar davomida psixika va uning paydo bo’lishi, taraqqiyoti masalalariga har xil nuqtai nazardan yondashib kelindi.