1 mavzu. Kasbiy psixologiya faniga kirish

3.4. Kasblarni psixologik tizimlash
Kasbiy faoliyat jarayonida muvaffaqiyatga erishishda mutaxassisning shaxsiy xususiyatlari muxim rol uynadi. Xayotiy muvaffaqiyatga erishish uchun zarur bo’lgan ko’plab shaxsiy sifatlar xaqida V.Kroford o’zining “Suxbat va munozara” kitobida Konfutsiyning goyasiga tayanib, dustonalik, donolik va botirlikni kursatadi. Muallif odamga ishida muvaffakiyat erishish uchun nima yetishmaslgini aniklash uchun kizikarli metodikani ishlab chikdi. V.Kroford xozirgi zamon mutaxassisi muvaffakiyatga erishish uchun ko’rsatilgan 3 ta tushunchadan tashkari kasbiy maxorat xam kerakligini aytib o’tdi. Xozirgi zamonaviy tadqiqotlar muvaffaqiyatga erishish uchun quyidagi asosiy shart-sharoitlarni ko’rsatadi: - mutaxassis o’ziga ishongan bo’lishi kerak; - maqsadga erishishga kuchli intilish kerak; - nimaga erishish istagini anik bilishi kerak; - ishga pozitiv yunalganlik; - omad aloxida muvaffaqiyatlarni ko’ra bilish va shu paytda quvonch va baxtni xis etish zarur. Tadkikotlar natijalariga kura odamning xayoti va kasbiy faoliyatidagi muvaffaqiyat urtasidagi uzviy bogliklik borligini kursatadi. Yuqorida ko’rsatilgan kamchiliklarini kasblar konstruktori mutaxassisligini kiritish bilan bartaraf etish mumkin. Ular yangi kasblarni loyixalashtirish, mexnat mazmunini va maqsadini aniqlash, ma’lumot, malaka darajasi mexnat sharoiti masalalarini yangilanishlari mumkin edi.
Kasb tanlashga tayyorlikning psixologik jixatlari va kasbiy diagnostika muammolariga doir tadqiqot ishi K.B.Qodirov tomonidan olib borilgan. Bunda asosiy qoida kasbiy yo’nalganlik umuman moyilliklarda, qiziqish va qadriyatlarda ifodalanib, kasbiy rivojlanishning mazmuniy tomoni sanaladi. Kasb tanlash chog’ida psixologik tayyorgarlik yoki yetuklik kasbiy o’zini o’zi anglashning muxim omili bo’lib, kasbni to’g’ri tanlashga yordamlashadi va kuch, barqarorlik, keskinlikda namoyon bo’ladi, bu onglilik, mustaqillik bilan ta’minlanadi va kasbiy tanlovning formal-dinamik jixatiga kiradi. Shunday qilib, kasbiy tanlovning barcha mazmuniy va formal-dinamik jixatlari, umuman shaxsning kasbiy rivojlanishi ma’lum strategiyasi shakllanishiga kumaklashadi. Shu bilan birga K.B.Qodirov tadkikotining emperik kismi ma’lumotlariga asoslanib xulosa qiladiki, intellektual qobiliyatlar, shaxs motivlari, yo’nalganlik, moyillik tendentsiya va boshqalar bilan uzviy bog’liklikda bo’lib, yoshlarning kasbiy tiklanish asosi sanaladi. Shaxs atrof-muxitga, qadriyatlarga, faoliyat turlari mazmuniga tanlab, shu jumladan, o’z aqliy imkoniyatlariga muvofiq munosabatda bo’ladi.