|
11- mavzu. O‘QUVCHILARNI KASBGA Y O‘NALTIRISHDA PEDAGOGIK DIAGNOSTIKA
Reja:
Bo‘lajak kasbni tanlashda irsiyat va tabiiy layoqatning roli
Kasbga yo’naltirishning nazariy aspekti
Kasbiy yo’nalganlikni tashxislash
Kasbiy tayyorgarlik so’rovnomasi
Kasbiy motivatsiyani aniqlash metodikasi
Bo‘lajak kasbni tanlashda irsiyat va tabiiy layoqatning roli. Hozirgi davrda yoshlaming kasbiga oid bilimlarini hayotda qo’llay olishlari uchun keng imkoniyat yaratish muhim ahamiyat kasb etadi. Ushbu vazifa ta’lim sifatini yuksak darajada ko’tarishni, puxta va bilimli raqobatbardosh mutaxassis tayyorlashni, boshqacha qilib aytganda, ta’lim va tarbiya tizimida tub sifat o’zgarishlarini sodir etishni talab qiladi. Shunday ekan, pedagogik diagnostika asosida tashkil qilingan ta’lim va tarbiya o’quvchi shaxsining “Men”ini yorqinroq namoyish etishga, qobiliyat va iqtidorini anglashga, uni rivojlantirishga xizmat qiladi. Pedagogik diagnostika ta’lim jarayoni sifatini loyihalashtirish, unga erishish va qo’llab-quwatlash hamda uni amalga oshirish yo’llarini o’rganadi, natijalarini tashxislaydi. Bu jarayonda ta’lim sifatini ta’minlash, zamonaviy yondashuvlarining asosiy negizi- turli xil boshqamv, innovatsiya va axborot texnologiyalarini ta’limga joriy etish xam amalga oshiriladi. Bo’lajak kasbni tanlash uchun o’quvchilami maktab davridanoq kasb egallashga bo’lgan qiziqishlarini orttirish, ulaming irsiy va kasb tanlashga bo’lgan hohishini o ’rganish - zamonaviy pedagogik diagnostika metodlariga murojaaat etishni talab etadi O’z kasbini sevgan inson ijodkorlikka intiladi, yangilik yaratishga qodir bo’ladi. Germaniyaning «Ta'limni rivojlantirish yagona rejasi»da shunday deyiladi: «Pedagogik diagnostika tushunchasi pedagogika sohasidagi barcha jarayon va muammolami yoritilishini, ozlashtirishni va o'quv jarayoni samaradorligini oshirishni, ta'lim olish sohasidagi har bir kishining imkoniyatlarini aniqlash choralarini, ayniqsa, maktab ta'limi tizimida xohlagan kasbni va ta'limning uchinchi bosqichini tanlsh choralarini nazarda tutadi». Yoshlaming kasb-hunarga layoqatini o’rganish uchun ulaming aqliy, jismoniy qobiliyatlarini bilish, malaka va ko’nikmalarini o’rganish lozim. Kasb tanlash - jiddiy va mas’uliyatli ishdir. O’z hayot yo’lini jiddiy suratda belgilab olish - oson ish emas. Buning uchun uzoq vaqt, maxsus tayyorgarlik ko’rish talab etiladi. Yoshlami mustaqil mehnat faoliyatiga puxta tayyorlash va ulaming kasbhunarini o’z qobiliyatlariga yarasha to’g’ri tanlashlariga erishish uchun maktab o’qituvchilarining pedagogik mahorati, bilim saviyasi, didaktik (shuningdek, akademik, tashki'lotchilik, perseptiv va h.k.) qobiliyatlar yuksak bo’lishi, fan asoslarini turmush bilan bog’lab o’rganilishi, to’garak va qo’shimcha, yordamchi kurslar oqilona uyushtirilishi, maktablarda kasb-hunar to’g’risida ma’ruzalar o’qilishi, suhbatlar, munozaralar, mehnat faxriylari bilan uchrashuvlar, kasb-hunar fotoko’rgazmalari tashkil qilinishi zarur. Kasbga nisbatan qiziqishni vujudga keltirish o’qituvchining pedagogik faoliyati bilan bevosita bog’liqdir. Mehnat ta’limini turmush bilan bog’lash, uyg’unlashtirish, o ’quvchilaming individual-tipologik, yosh davrlari xususiyatlari, texnik qobiliyatlari, intellektual darajalari va imkoniyatlarini hisobga olish ijobiy samara beradi. Chunki har bir kasb-hunar shaxsdan irodaviy zo’r berishni, aqliy jiddiylikni va sinovlarga bardosh bera oladigan yigit — qizlamigina mazkur tanlangan kasbga nisbatan yaroqli bo’lishga undaydi. O’quvchini u yoki bu kasbga maqsadli у o’naltirishdan awal uning shaxsini o’rganish lozim. Buning uchun uni kuzatish ( bevosita, bilvosita ) o’quvchining maktabdagi, jamoat joylaridagi, oila va mehnatdagi amaliy harakatlarini tahlil qilish, so’rovnoma o’tkazish, suhbat, test,
olish mumkin. Kasb tanlash faoliyatini oqilona tashkil etish uchun mamlakatimizda qaysi soha mutaxassislanga ehtiyoj mavjudligini nazarda tutish va shunga yarasha maktab o’quvchilarini ulaming mayli, intilishi, qiziqishi, imkoniyati, aqliy va jismoniy qobiliyatlariga qarab, hamda u yoki bu kasbga yaroqliligim aniqlab, so’ng
kasbga yo’llash lozim. Kasbga yo’naltirishda turli kasblar, ularga qo’yiladigan talablar, bu kasbni qayerda egallashlari mumkinligi to’g’risida o’quvchilarga ma’lumot berish kata ahamiyatga ega. Kasb mahorati va insoniy tafakkuming rivojlanishi, fandagi mavjud muammolami va ulami hal etish yo’llarini ko’ra bilish qobiliyati bulaming hammasi muammoli - evristik saviyadir.
Shu o’nnda o’quvchilami kasbga yo’naltirishning nazariy va amaliy aspektlari mavjud, ular quykiagilarda o’z ifodasini topadi:
Do'stlaringiz bilan baham: |
