1-mavzu. Iqtisodiyot nazariyasi fanining predmeti va bilish usullari

5. Bozor turlari va tuzilishi.
Hozirgi davrda bozor murakkab tuzilishga egadir. Bozorning ichki tuzilishi murakkab 
boʻlganligi sababli uni turkumlashga quyidagi mezonlar asos qilib olinadi: bozorning yetuklik 
darajasi, sotiladigan va sotib olinadigan mahsulot turi, bozor sub’ektlari xususiyatlari, bozor 
miqyosi, iqtisodiy aloqalar tavsifi va boshqalar. 
Bozor 
hududiy jihatdan 
ham turlicha boʻlishi mumkin. Bular mahalliy bozorlar (Toshkent bozori, 
Samarqand bozori, Urgut bozori, London bozori, Nyu-York bozori, Pekin bozori va boshqalar); milliy 
bozorlar (Oʻzbekiston bozori, Rossiya bozori, Ukraina bozori, Angliya bozori, Amerika bozori, Xitoy bozori 
va boshqalar); hududiy bozorlar (Markaziy Osiyo yoki Osiyo bozori, Gʻarbiy Yevropa bozori) va nihoyat 
jahon bozori. 
Sotiladigan va sotib olinadigan tovar, xizmat turiga koʻra 
bozorlar quyidagi turlarga 
boʻlinadi: iste’mol tovarlari va xizmatlari bozori, ishlab chiqarish vositalari va ishchi kuchi 
(resurslar) bozori, valyuta bozori va fond birjalari, ilmiy-texnika kashfiyoti va ishlanmalar 
bozori. 
Muomalaga chiqadigan sub’ektlarning xususiyatiga 
koʻra ulgurji va chakana savdoni 
ajratish mumkin. CHakana savdoda asosan sotib oluvchilar fuqarolar hisoblanadi. Turli 
shakldagi korxonalar, firmalar, xususiy doʻkonlar va boshqalar esa sotuvchi hisoblanadi. Ulgurji 
savdoda mahsulotlar yirik partiyalarda koʻtarasiga sotiladi. 
Bozorning asosiy tarkibiy qismlaridan biri boʻlib 
iste’mol tovarlari va xizmatlar bozori
hisoblanadi. Bu bozorda xoʻjalik sub’ektlarining barcha uchta turi: uy xoʻjaliklari, davlat va 
korxonalar qatnashadi. 
Iste’mol tovarlari va xizmatlari bozorining maxsus turi 
intellektual tovarlar bozoridir
. 
6. Bozor infratuzilmasi va uning unsurlari.
Bozorning samarali amal qilishi koʻp jihatdan uning 
infratuzilmasining rivojlanganlik darajasiga bogʻliqdir.