1-mavzu. Iqtisodiyot nazariyasi fanining predmeti va bilish usullari

Oʻrtacha mahsulot – jalb qilingan barcha ishlab chiqarish omillarining bir birligiga
toʻgʻri keladigan mahsulot hajmi:
O
'
М 

М 
(
I
, 
К
) 
. 
Aytaylik, 100 birlik mahsulot 10 birlik ishchi kuchi, 8 birlik kapital va 15 birlik tabiiy 
resurslarni sarflash evaziga yaratilgan. U holda har qaysi omilning bir birligiga toʻgʻri keladigan 
mahsulot hajmini hisoblaymiz: 
1) ishchi kuchi omili birligiga toʻgʻri keladigan oʻrtacha mahsulot: 
10 
10 
100 
' 


М 
I 
birlikka teng. 
2) kapital omili birligiga toʻgʻri keladigan oʻrtacha mahsulot: 
12,5 
8 
100 
' 


---


М 
К 
birlikka teng. 
3) tabiiy resurs omili birligiga toʻgʻri keladigan oʻrtacha mahsulot: 
6,7 
15 
100 
' 


М 
Е 
birlikka teng. 
Ishlab chiqarish natijasini baholashda ishlab chiqarish omillari navbatdagi birligini 
sarflashning maqsadga muvofiqligini oʻrganish, ya’ni har bir omil qoʻshimcha sarfining u 
keltiradigan samara bilan taqqoslash muhimdir. Bu soʻnggi qoʻshilgan mahsulot koʻrsatkichi 
orqali ifodalanadi. 
Soʻnggi qoʻshilgan mahsulot – eng soʻnggi qoʻshilgan omil (kapital yoki ishchi
kuchi) evaziga oʻsgan mahsulot hajmi.
«A» korxonada keyingi oyda boshqa ishlab chiqarish omillari sarfi oʻzgarmagani holda, 
ishchi kuchi resurslarining soni 2 birlikka oshirilgan, ya’ni 12 birlikni tashkil etib, buning 
natijasida umumiy mahsulot 110 birlikka yetgan boʻlsin. U holda, ishchi kuchi omilining soʻnggi 
qoʻshilgan mahsuloti 5 birlik (10/2)ni tashkil etadi. 
Har bir qoʻshilgan omil evaziga olingan qoʻshilgan mahsulot esa soʻnggi qoʻshilgan