1-mavzu. Iqtisodiyot nazariyasi fanining predmeti va bilish usullari

1-rasm. Xarajatlarning namoyon boʻlish sohasiga koʻra turkumlanishi.
Cof muomala xarajatlari sotuvchi maoshi, marketing (iste’molchilar talabini
oʻrganish), reklama va shu kabi xarajatlardan iborat boʻladi. 
Sof muomala xarajatlari tovar qiymatini 
oshirmaydi va ishlab chiqarish jarayonida yaratilgan tovarni sotgandan keyin olingan foyda hisobidan 
qoplanadi. Ishlab chiqarish xarajatlarining ikkinchi yoʻnalishdagi kontseptsiyalari marjinalistlar va 
neoklassiklar tomonidan ishlab chiqilgan boʻlib, ular bu boradagi klassik nazariyalarni ham 
mu’lum darajada hisobga oladilar. Biroq, bu kontseptsiyalarning oʻziga xos tomoni Shundaki, ular ishlab 
chiqarish xarajatlarini tushuntirishda resurslarning cheklanganligi va ulardan muqobil foydalanish 
imkoniyatlaridan kelib chiqadilar. 
Ma’lumki, muayyan bir resursni ishlab chiqarishning biron-bir yoʻnalishi boʻyicha sarflanishi endilikda bu 
resursdan boshqa yoʻnalishlarda foydalanish imkoniyatini cheklab qoʻyadi. Shunga koʻra, tadbirkor (yoki 
resurs egasi) mazkur resursni eng yuqori darajada naf keltiruvchi yoʻnalishga sarflashga harakat qiladi. 
Iqtisodiy resurslarni eng yuqori naf olish maqsadida boshqa muqobil yoʻnalishlarda
ishlatilishiga yoʻl qoʻymay oʻziga jalb etish uchun toʻlov iqtisodiy yoki zimmasiga
tushuvchi xarajat deb ataladi.
Iqtisodiy xarajatlar mikrodarajadagi iqtisodiy koʻrsatkichlardan biri boʻlib, 
korxona (firma) miqyosida muayyan turdagi mahsulot ishlab chiqarish yoki xizmat koʻrsatishning 
samaradorlik darajasini ifodalashda muhim ahamiyat kasb etadi. Marjinalistik sarf-xarajatlar nazariyasi 
boʻyicha korxona ishlab chiqarish jarayonida foydalaniladigan resurslar oʻz resurslari yoki jalb qilingan 
resurslar boʻlishi mumkin. Shunga koʻra xarajatlar ichki yoki tashqi xarajatlarga boʻlinadi (2-rasm). 
Tashqi 
xarajatlar korxona
tomonidan uchun zarur resurs va xizmatlarni tashqaridan toʻlov asosida jalb etishi