1-mavzu. Iqtisodiyot nazariyasi fanining predmeti va bilish usullari

11-MAVZU. KORXONA (FIRMA) XARAJATLARI VA FOYDASI
Korxonalarning bozorga mahsulot 
yetkazib berishga boʻlgan layoqatini aniqlab beruvchi muhim omil sarf-xarajatlar darajasi hisoblanadi. 
Har qanday tovarni ishlab chiqarish iqtisodiy resurs sarflarini taqozo qiladi, ular ham ma’lum narxga ega 
boʻladi. Korxona bozorga taklif qiladigan tovar miqdori iqtisodiy xarajatlar (resurs narxlari) darajasiga, 
resurslardan foydalanish samaradorligi va tovarlar bozorida sotiladigan narxlarga bogʻliq. Bu mavzuda 
biz sarfxarajatlarning umumiy tabiati va tarkibiga toʻxtalamiz hamda foydaning tashkil topishini tahlil 
qilamiz. Shu bilan bir qatorda, kishilarning hayot kechirishi va turmush darajasini aniqlab beruvchi 
daromadlarning asosiy turi boʻlgan ish haqini tahlil qilish muhim ahamiyat kasb etadi. Mavzuda ish 
haqining iqtisodiy tabiati bilan bogʻliq muammolar va uning shakllari hamda bozor munosabatlari 
sharoitida ish haqi darajasiga ta’sir koʻrsatuvchi omillar koʻrib chiqiladi. 
1. Ishlab chiqarish xarajatlari tushunchasi va uning tarkibi
Ishlab chiqarish xarajatlari deganda tovar va xizmatlarni ishlab chiqarish va
iste’molchilarga yetkazib berishga qilinadigan barcha sarflar tushuniladi. 
Ishlab chiqarish sarf-
xarajatlari tarkibiga xom ashyo, asosiy va yordamchi materiallar, yonilgʻi va energiya uchun qilingan 
xarajatlar, asosiy kapital amortizatsiyasi, ish haqi va ijtimoiy sugʻurtaga ajratmalari, foiz toʻlovlari va 
boshqa xarajatlar kiradi. 
Ishlab chiqarishga qilingan barcha sarf-xarajatlarning
puldagi ifodasi mahsulot tannarxini tashkil qiladi.
Umumiy nazariy jihatdan quyidagilarni farqlash lozim: 
1) ishlab chiqarishning ijtimoiy xarajatlari yoki mahsulot qiymati; 2) korxona (firma)ning individual ishlab 
chiqarish xarajatlari. 
Ijtimoiy ishlab chiqarish xarajatlari – bu mahsulot ishlab chiqarish uchun ijtimoiy