1-mavzu. Iqtisodiyot nazariyasi fanining predmeti va bilish usullari

1. Natural ishlab chiqarishdan tovar ishlab chiqarishga oʻtish va uning rivojlanishi
Kishilik jamiyatining 
rivojlanishida ijtimoiy xoʻjalikni tashkil etishning ikkita umumiy iqtisodiy shakli ajralib turadi. Umumiy 
iqtisodiy shakllarning tarixan birinchisi 
natural ishlab
chiqarish 
hisoblanadi. Ijtimoiy xoʻjalikning bu shaklida yaratilgan mahsulotlar ishlab chiqaruvchining oʻz 
ehtiyojlarini qondirish uchun, xoʻjalik ichki ehtiyojlari uchun moʻljallangan. 
Iste’mol hajmi va tarkibi koʻpincha ishlab chiqarish hajmi va tarkibiga mos kelgan, ularning birbiri bilan 
bogʻlanishi bir xoʻjalik doirasida amalga oshganligi sababli juda oson kechgan. Bunday munosabatlar eng 
avvalo ibtidoiy jamoada, keyinchalik patriarxal dehqon xoʻjaligi, feodal pomestyalarida hukm surgan. 
Natural ishlab chiqarish shakli barcha iqtisodiy jarayonlarni bir xoʻjalik doirasida qat’iy cheklab qoʻyadi, 
tashqi aloqalar uchun yoʻl ochilmaydi. Ishchi kuchi muayyan xoʻjalikka juda qattiq biriktirib qoʻyiladi va 
koʻchib yurish imkonidan muhrum boʻladi. Natural xoʻjalik shakllarining xuddi shu koʻrsatkichlari qishloq 
xoʻjalik jamoalari ming yillar davomida barqaror yashovchi boʻlib qolganligining «siri»ni ochib beradi. 
Natural xoʻjalik ishlab chiqarish maqsadlarini nihoyatda cheklab, ishlab chiqarish hajm jihatidan juda oz 
va turi jihatidan kam xil boʻlgan ehtiyojlarini qondirishga boʻysungan. Shuning uchun ham jamiyat asta-
sekinlik bilan tovar ishlab chiqarishga oʻtadi. Tovar ishlab chiqarish natural xoʻjalikning rivojlanishi, 
mahsulotlar turi va miqdorining 

---

oʻsishi natijasida paydo boʻldi. 
Tovar ishlab chiqarish
, ya’ni tovar xoʻjaligida kishilar oʻrtasidagi iqtisodiy munosabatlar buyum orqali, 
ular mehnati mahsulini oldi-sotdi qilish orqali namoyon boʻladi. Tovar ishlab chiqarishning natural ishlab 
chiqarishdan farqi Shundaki, bunda tovar yoki xizmat 
oʻzining iste’moli uchun emas, balki bozorga sotish uchun yaratiladi. Natural va tovar xoʻjaliklarining bir-
biridan farqini 1-jadval orqali koʻrish mumkin. 1-jadval.