1-мавзу: «иионинг жамо¬ат тартибини саќлаш ва жамоат хавфсизлигини таъмин¬лаш фаолияти¬ни бош¬ќариш» ўќув курси¬нинг пред¬мети, вазифаси ва тузилиши

Фавқулодда вазият
– одамлар қурбон бўлишига, уларнинг 
соғлиғи ѐки атроф табиий муҳитга зарар етишига, жиддий моддий 
талафотлар келтириб чиқариш ҳамда одамларнинг ҳаѐт фаолияти 
шароити издан чиқишига олиб келиши мумкин бўлган ѐки олиб 
1
Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг «Табиий, техноген 
ва экологик хусусиятли фавқулодда вазиятлар мониторинги, ахборот 
алмашинуви ва прогнозлаш ягона тизимини ташкил этиш тўғрисида»ги 
(2017 йил 28 декабрь) 1027-сон қарори // Қонун ҳужжатлари маълумотлари 
миллий базаси (www.lex.uz), 2017 йил 29 декабрь. 

---

387 
келган авария, ҳалокат, хавфли табиий ҳодиса, табиий ѐки бошқа 
офат натижасида муайян ҳудудда юзага келган ҳолат; 
Фавқулодда 
вазиятларнинг 
олдини 
олиш
– 
олдиндан 
ўтказиладиган ҳамда фавқулодда вазиятлар рўй бериши хавфини 
имкон қадар камайтиришга, бундай вазиятлар рўй берган тақдирда 
эса одамлар ҳаѐтини асраб қолиш ва соғлиғини сақлашга, атроф 
табиий муҳитга етказиладиган зарар ва моддий талафотлар 
миқдорини камайтиришга қаратилган тадбирлар комплекси; 
фавқулодда вазиятларни бартараф этиш 
– фавқулодда вазият-
лар рўй берганда ўтказиладиган ҳамда одамларнинг ҳаѐтини асраб 
қолиш ва соғлиғини сақлашга, атроф табиий муҳитга етказиладиган 
зарар ва моддий талафотлар миқдорини камайтиришга, шунингдек, 
фавқулодда вазиятлар рўй берган зоналарнинг кенгайишига йўл 
қўймасликка ҳамда хавфли омиллар таъсирини тугатишга қаратилган 
қутқарув ишлари ва кечиктириб бўлмайдиган ишлар комплекси; 
Атроф-муҳит мониторинги
– атроф-муҳит ҳолатини баҳолаш, 
унда кечаѐтган жараѐнларни таҳлил қилиш ва ундаги ўзгаришлар 
ривожини ўз вақтида аниқлаш учун маълум бир дастур бўйича 
доимий равишда олиб бориладиган кузатув ва назорат тизими; 
Мониторинг объекти
– чегара доирасида аниқ дастур бўйича 
атроф-муҳитнинг ҳолатини назорат қилиш мақсадида доимий 
равишда кузатув ишлари олиб бориладиган, унда кечаѐтган 
жараѐнларни, улардаги ўзгаришларни ўз вақтида аниқлаш ва 
прогнозлаш учун таҳлил қилиш ва баҳолаш амалга ошириладиган 
табиий, техноген объект ѐки унинг бир қисми; 
Мониторинг маълумоти
– фавқулодда вазиятларга олиб келади-
ган хавфли табиий-техноген жараѐнлар ва ҳодисаларни мунтазам ѐки 
тезкор назорат қилиш ва кузатиш натижасида олинган маълумот 
тури; 
Фавқулодда вазиятларни прогнозлаш
– фавқулодда вазият юз 
бериши мумкинлиги сабабларини, унинг ўтмишдаги ва ҳозирдаги 
манбаларини таҳлил этиш асосида унинг содир бўлиши ва 
ривожланиши эҳтимолини олдиндан акс эттириш; 

---

388 
Прогноз маълумоти
– фавқулодда вазиятларга олиб келадиган 
хавфли табиий-техноген жараѐнлар ва ҳодисаларнинг юзага келиши 
ва ривожланиши эҳтимолини акс эттирувчи маълумот тури; 
Географик ахборот тизими
 
– географик объектлар тўғрисидаги 
маълумотларни тўплаш, қайта ишлаш, таҳлил қилиш, моделлаштириш 
ва акс эттириш, шунингдек, рақамли картографик, ўхшаш ва матнли 
ахборотдан фойдаланган ҳолда умумдавлат (тармоқлараро) ѐки тармоқ 
аҳамиятига молик ахборот ва ҳисоб-китоб вазифаларини ҳал этиш учун 
мўлжалланган автоматлаштирилган тизим бўлиб ҳисобланади. 
Фавқулодда вазият манбаи
– фавқулодда вазият юз берган ѐки 
юзага келиши мумкин бўлган хавфли табиий ҳодиса, авария ѐки 
хавфли техноген ҳодиса, одамларнинг, қишлоқ хўжалиги ҳайвонлари 
ва ўсимликларининг кенг тарқалган инфекцион (юқумли) 
касалликлари, шунингдек, ҳозирги зарба воситалари ишлатилиши 
натижаси;