1-mavzu: Huquqiy madaniyat va huquqiy tarbiya asoslari fanining asosiy tushunchalari, fanning maqsadi, vazifalari

Samiul Pufendorf (1632 – 1694 y)
Germaniyada huquqshunoslik fanlari 
rivojlanishi tizimini yaratishga harakat qilgan va uni boshlab bergan kishi bu 
Samiul Pufendorf (1632 – 1694 y) edi. Uning «Tabiat va xalq huquqlari haqida 
sakkiz kitob» asari bir yildan so’ng boshqa nom bilan o’qib qo’llanmasi sifatida 
chop etildi.
U davlatning paydo bo’lishi sabablari haqida to’xtalib, uning insoniyat 
hayotidagi ijobiy o’rnini ko’rsatib o’tadi. U davlat odalarning tinchligi va 
xotirjamligini saqlashda muhim o’rin egallaydi, degan fikrda bo’lgan, u cherkov 
va uning qoidalaridan alohida va bo’lmog’i lozimligini bildirgan.
Gotfrid Vilgelm Leybnits (1646–1716 y)
huquqshunos, faylasuf, matematik.
Nemis ma’rifatparvarlarining yorqin nomoyondalaridan biri. U yukori darajadagi
davlat lavozimlarida ishlagan. Shuningdek, u Rossiya imperatori Pyort I bilan
muntazam aloqada bo’lib to’rgan. 1712 yil Pyotr I ning 1 noyabrdagi farmoniga
binoan yashirin holatda yurist maslahatchisi bo’lib tayinlagan. Yillik maosh esa 
100 tear etib tayinlangan. 
Leybnits
Pyotr I ni rus Soloni deb hisoblagan. U Rossiya tarixini, davlat 
boshqarish tizimini chuqur o’rgangan. Rossiya davlatini rivojlanishi haqida 
qator loyihalar ishlab chiqqan. 
Uning yozishicha:
hayotiy tajribam shuni ko’rsatmoqdaki, yaxshi bilimli 
kolligiya (jamoa) bilan davlatni gullatib yuborish mumkin. U o’zining qarashlarida
muayyan bir fikrga kelishi uchun o’zidan oldin o’tgan olimlar va ayniqsa Rim
va Grek huquqshunoslari asarlarini chuqur o’rganadi va tahlil qiladi. 
U ikki ko’rinishdagi adolatni farq qiladi. 
1.Umumiy adolat, qaysikim to’g’ri yashashni talab etadigan
2. Partikulyar adolat- rasmiy bo’lmagan adolat. 
Qaysikim o’ziga «har kimga o’zinikini berish» va hech «kimga zarar 
yetkazmaslik» kabi ikki qoidaga amal qiluvchi adolat. Keyinchalik u Arestotelni
o’rgangandan so’ng partikulyar adolatni taqsimlovchi va tenglashtiruvchi adolatga
bo’ldi. 
Nemis ma’rifatparvarlaridan yana biri bu –
Xristian Volf 
bo’lib (1679 –
1757 y.), u davlat va huquq sohasida o’ziga hos fikr va g’oyalarni ilgari surdi. 
Volf o’zining «Ilmiy usulda izohlangan, tabiiy huquq» nomli kitobidagi umumiy
tushuncha insonning majburiyatlarini huquq tartibga soladi, qaysikim u 
majburiyatlarni amalga oshirishni eslatib turish uchun zarur. Haqiqiy qonunlar 
tabiiy qonunlarni sezilarli darajada ifoda etadi, chunki majburiyatlarni bajarish 
uchun uni individning erkinligi sifatida tushunish lozim, deydi.
Volf 
davlat bu oilalar o’rtasidagi o’zaro kelishuvchilik mevasi (u bu 
kelishuvlarni uylar o’rtasida) deb biladi. Har bir oila alohida o’zi uchun
hayotda zarur bo’ladigan sharoitlarni yarata olmaydi. Shu boisdan ham ular
o’rtasida kelishuvchilik asosida davlat paydo bo’ladi.
Volf
nemislarning uchinchi qatlami (bu yerda kambag’allar) hali juda zaif 
bo’lganligi uchun monarxlarga ishonch bilan qarash ulardan jamiyatni rivojlanishi 
uchun huquqiy normalarni yaratishi so’raladi. Volf fuqorolar saxovatli,

---

ma’rifatparvar monarxni e’tiborli himoyasi ostida o’zlarini individual
imkoniyatlarini erkin amalga oshirishi va to’la baxtli yashashi mumkin, deb 
biladi. U knyazlarning chegara bilmaydigan absolyut monarxiyasiga qarshi chiqadi.
Shuning uchun ham xalqning bunday hokimiyatni ag’dorib tashlashga bo’lgan 
urinishlariga xayrixohlik bilan qaraydi.