1-мавзу: Халкаро савдонинг назарий ва услубий асослари

7-МАВЗУ. ВАЛЮТА СИИСАТИ ВА УНИНГ


ХАЛ+АРО САВДОГА ТАЪСИРИ

7.1. Ташқи иқтисодий сиисат тизимида валюта сиисатининг тутган ўрни.

7.2. Валюта курслари режимини тартибга солиш.

7.3. Валютани конвертация килишда чикадиган муаммолар.


7.1. Ташқи иқтисодий сиисат тизимида

валюта сиисатининг тутган ўрни

Ташқи иқтисодий сиисат тизимида валюта сиисати муҳим ўрин тутади. Валюта сиисати у ики бу мамлакат томонидан халқаро иқтисодий муносабатлар сохасида, ривожланишнинг у ики бу тарихий босқичида мақсадларга мувофиқ амалга оширилувчи чора-тадбирлар мажмуасидан иборатдир. У жорий ики узоқ муддатли мақсадлардан келиб, икки хил кўринишда амалга оширилиши мумкин, яъни тузилмавий ва жорий.

Тузилмавий валюта сиисати барча мамлакатларнинг ўзаро алоқаларини ривожлантиришга қаратилган валюта ислоҳоти шаклида ўтказилади ва одатда маълум валюталарни мавқеини мустаҳкамлашга бўлган кураш орқали амалга оширилади. Шу билан бирга валюта сиисати қисқа муддатли чора-тадбирлар мажмуасини ўз ичига олган жорий (валюта курсини ва қимматбаҳо металлар бозорининг амал қилишини тартибга солувчи) тенденцияларни шакллантирувчи шарт-шароитларни тақозо этади.

Мамлакат томонидан олиб бориладиган валюта сиисати мамлакатнинг ички ва ташқи бозорларида сотиладиган товарларга бўлган миллий валютадаги баҳоларга таъсир кўрсатади. Ўз навбатида бу сиисатнинг унсур ва шакллари жаҳон хўжалиги эвалюцияси, мамлакатнинг иқтисодий аҳволи ва жаҳон майдонидаги кучларнинг тақсимоти каби омиллар таъсирида вужудга келади. Мамлакат валюта сиисатининг иқтисодий табиати тарихий қиррада тушунилади, чунки бунда валюта чекланишлари, валюта операцияларини эркинлаштириш, валюта инқирозининг олдини олиш ва валюта барқарорлигини таъминлаш каби у ики бу аниқ масалалар устувор бўлади.

Валюта сиисати дисконт ики девиз шаклларини олиши мумкин. Одатда, валюта курсини ва тўлов балансини тартибга солиш, халқаро капитал ҳаракатига, пул массасига, шунингдек, кредитлар динамикасига таъсир кўрсатиш мақсадларида мамлакат марказий банки дисконт сиисатини амалга ошириши мумкин. Бу марказий банк томонидан ҳисоб ставкасининг ўзгартирилишини ифода этади. Шундай қилиб, тўлов баланси пассив бўлган шароитда ҳисоб ставкасининг оширилиши фоиз ставкаси анча паст мамлакатлардан капитал оқиб келишини кучайтиришга ирдам беради. Шу сабабли, дисконт сиисати мамлакатдан капиталнинг оқиб кетишининг олдини олади, тўлов балансини меъирга келтиради ва тўлов курсини кўтаради. Бироқ мамлакат иқтисодий турғунлик даврини бошдан кечираитган бўлса, тўлов балансини яхшилаш мақсадида ҳисоб ставкасини ошириш иқтисодиитга салбий таъсир кўрсатади. Иқтисодиитдаги беқарорлик шароитида у ики бу фоиз ставкаларини ўзгартириш мамлакатдан капитал оқимини ҳар доим ҳам белгиламайди. Бундан ташқари, жаҳон хўжалигида халқаро капитал ва кредит ҳаракатини тартибга солувчи омиллар кучаяитганлиги ҳисоб сиисатининг тўлов балансига таъсирини яна ҳам сусайтиради.

Валюта сиисатини юргизишнинг самаралироқ усули бўлиб девиз сиисати ҳисобланади. Бунда давлат миллий валюта курсига хорижий валюталарни сотиш ва сотиб олиш орқали таъсир кўрсатади. У қуйидаги кўринишларда амалга оширилиши мумкин: валюта интервенцияси, валюта заҳираларини дивкрсификациялаш, валюта чекланишлари, валюталарнинг конвертланиши даражасини, шунингдек, валюта курсини тартибга солиш, девальвация ва бошқалар.